تخمدان پلی کیستیک یک بیماری بسیار شایع بوده که متاسفانه امروزه شیوع آن در بین جوانان افزایش چشمگیری داشته است.
تخمدان پلی کیستیک یا نشانگان تخمدان پُرکیستی (polcystic ovary syndrome PCOS) تقریبا شایع‌ترین اختلال غدد درون ریز (آندوکرینوپاتی) در زنان محسوب می‌شود که در بیشتر مواقع، علت نازایی افراد است.
این بیماری از نظر شیوع، تقریباً در ۶ تا ۱۰ درصد زنانی که در سنین باروری هستند، دیده می‌شود. دلیل نامگذاری این سندرم به این نام، وجود تخمدان‌های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک (در اغلب زنان مبتلا و نه در همه) است که این کیست‌ها اغلب در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته‌اند.
علائم تخمدان پلی کیستیک چیست
این سندرم علايم بسیار مشخصی دارد. زنان مبتلا به این بیماری اغلب اختلالات قاعدگی (مخصوصا کم شدن دفعات یا حجم خونریزی قاعدگی که اصطلاحا الیگومنوره نامیده می‌شود.)، علایمی ناشی از هایپر اندروژنیسم مانند پرمویی با الگویی مردانه (هیرسوتیسم) و آکنه، ریزش مو و نازایی دارند.
عوارض تخمدان پلی کیستیک
این بیماران در معرض عوارض جدی همچون خطر ابتلا به انواع سرطان‌های دستگاه ژنیتال همچون سرطان آندومتر یا سرطان‌های پستان قرار دارند. همچنین محققان و پزشکان دریافته‌اند که اختلالات چربی خون، اختلالات قلبی عروقی و دیابت در این افراد دیده می‌شود.
PCOD خود یکی از فاکتورهای ریسک ابتلا به دیابت محسوب می‌شود. همچنین چاقی مفرط در بین مبتلایان به این بیماری خیلی زیاد دیده می‌شود. (برخی منابع ذکر کرده‌اند که ۴۰ درصد مبتلایان به این بیماری از چاقی مفرط رنج می‌برند.)
علت تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق چرایی ابتلا به این بیماری هنوز مشخص نشده است اما محققان بر این باورند که داشتن زمینه ارثی و خانوادگی، درجه‌های پایین التهاب، رشد طبیعی در دوران جنینی و دیابت، احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
ممکن است خیلی از افراد مبتلا به این بیماری باشند ولی اطلاعی از آن نداشته باشند در واقع این بیماری بیشترین تظاهرات خود را در دوران نوجوانی، با اختلالاتی که در قاعدگی فرد به وجود می‌آورد یا در دوران باروری با مشکلاتی که از نظر باروری برای فرد ایجاد می‌کند، نشان می‌دهد. حتی ممکن است به دنبال افزایش سن فرد و افزایش وزن به دنبال آن، کم کم PCOD علایم خود را بروز دهد.
تشخیص PCOD
- سطح سرمی هورمون‌های تستوسترون، انسولین، پرولاکتین، LH افزایش پیدا می کند.
- وجود برخی شواهد در سونوگرافی تخمدان، تایید کننده‌ي پلی‌کیستیک بودن تخمدان است. (افزایش حجم تخمدان به بیش از ۹ میلی‌لیتر، وجود کیست‌های ۲ تا ۸ میلی‌متری به تعداد ۱۰ یا بیشتر در هر تخمدان و تغییرات بافت رحمی از جمله این موارد هستند.)
علایم بیمار مهم‌ترین روش در تشخیص بیماری است!
در بخش‌های قبل به شایع‌ترین علایم تخمدان پلی کیستیک و زمانی که بیشترین احتمال بروز را دارند به گونه‌ای که فرد را درگیر خود می کنند، اشاره شد ولی از آنجا که این علایم نقش بسیار مهمی را در هدایت پزشکتان برای تشخیص قطعی تخمدان پلی کیستیک در شما دارد، در این بخش به تفصیل به هر یک از این موارد می‌پردازیم.
قاعدگی‌های نا منظم
این مشکل یکی از شایع‌ترین مشخصات این بیماری است که اغلب افراد با این شکایت به متخصص غدد مراجعه می‌کنند. منظور ما از قاعدگی‌های غیر معمول و نامنظم، فاصله بیش از ۳۵ روز بین دو قاعدگی، کمتر از ۸ دوره قاعدگی در یک سال، عدم قاعدگی برای ۴ ماه یا بیشتر و وقوع قاعدگی با تأخیر (که ممکن است همراه با خونریزی خیلی کم یا خیلی شدید باشد،، است. قاعدگی نامنظم به چند روز جابجایی در برنامه قاعدگی برای یک دوره کوتاه و یا یک یا دو ماه عدم قاعدگی در اولین سال‌های شروع قاعدگی اطلاق نمی‌شود.
افزایش آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه
سطوح بالای هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) نیز یکی دیگر از ویژگی‌های بارز این بیماری است که خود را با بروز علایم مردانه نشان می‌دهد. منظور از آنها، ایجاد علائم ظاهری مثل رشد موهای زاید در صورت و بدن (هیرسوتیسم)، ایجاد آکنه در بزرگسالی یا آکنه‌های شدید در نوجوانی و طاسی با الگوی مردانه است. البته لازم به ذکر است که علائم ناشی از آندروژن بالا می‌تواند در نژادهای متفاوت با علایم متفاوتی خود را نشان دهد.
تخمدان‌های پلی کیستیک
این موضوع تنها با روش سونوگرافی مشخص می‌شود. در این حالت ممکن است تخمدان‌های بزرگ حاوی تعداد زیادی کیست کوچک را در گزارش سونوگرافی ببینیم. هرچند تنها با مشاهده وجود تخمدان‌های پلی کیستیک نمی‌توان تشخیص قطعی داد.
تغییر سبک زندگی
سعی کنید در رژیم غذایی‌تان، کربوهیدرات‌های پیچیده را انتخاب کنید
منظور ما از کربوهیدرات‌های پیچیده، کربوهیدرات‌هایی هستند که فیبر بالایی دارند و دلیل ما این است که هر چه فیبر موجود در غذا بیشتر باشد، سرعت هضم آن در دستگاه گوارشی کندتر شده و قند خون هم به آهستگی وارد خون می‌شود و به یکباره قند خون فرد بالا نمی‌رود.
کربوهیدرات‌های با فیبر بالا شامل نان‌ها و غلات و ماکارونی سبوس دار، جو، برنج قهوه‌ای و حبوبات است. این افراد باید از مصرف موادغذایی که حاوی کربوهیدرات‌های ساده هستند، به شدت اجتناب کنند. مثلا مصرف نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی، کیک، آبنبات، بستنی، کلوچه و شیرینی را محدود کنند.
ورزش کنید
ورزش به کاهش سطح قند خون و نیز مقاومت به انسولین در این افراد تا حد بسیار زیادی کمک می‌کند. در زنان مبتلا به PCOS افزایش فعالیت روزانه و مهم‌تر و موثرتر از آن، شرکت در یک برنامه ورزشی منظم برای درمان و پیشگیری از مقاومت انسولین و نیز کاهش وزن، بسیار ضروری است. به لحاظ نوع و میزان فعالیت بدنی ترکیب ورزش‌های هوازی و مقاومتی در این افراد توصیه می‌شود.
شکل مناسبی از ورزش که پزشکان تاکید موکدی بر آن دارند به شکل پیاده‌روی تند است که ۵ روز در هفته و روزی نیم ساعت انجام شود.
درمان تخمدان پلی کیستیک
درمان این بیماری بسیار طیف وسیعی را در بر می‌گیرد و ممکن است از فردی به فرد دیگر کاملا متفاوت باشد بنابراین افرادی که این بیماری را دارند نباید خود را از نظر درمانی با یکدیگر مقایسه کنند؛ ولی درمان‌های رایج برای این مشکل قرص‌های ضدبارداری، متفورمین و هورمون‌تراپی است.
منابع:
