برای اینکه با عملکرد بدنتان آشنا شوید و از خود بهتر مراقبت کنید، باید با اندام‌های مختلف بیشتر آشنا شوید. یکی از بخش‌های مهم بدن هر انسانی هم دستگاه تناسلی اوست؛ برای همین شناخت دستگاه تناسلی مردان و زنان هرکدام به‌نوبه خود اهمیت ویژه‌ای دارد.
زنان و مردان با شناخت این قسمت مهم در بدن خود می‌توانند درباره وظایف آن بیشتر بدانند و به سلامتش بهتر رسیدگی کنند.
در این مقاله از دکتردکتر می‌خواهیم به سراغ آموزش دستگاه تناسلی مردان برویم؛ مبحثی که هر مشکلی در آن باید توسط دکتر اورولوژی بررسی و درمان شود. بخش‌های مختلف آن را برایتان معرفی کنیم و به شما دیدی جامع درباره وظایف و عملکردش بدهیم. ما را همراهی کنید.
با عملکرد و وظایف دستگاه تناسلی مردان آشنا شوید
دستگاه تناسلی مردان از مجموعه‌ای از اعضای درونی و بیرونی تشکیل می‌شود. وظایف این اندام‌ها ایجاد امکان ادرارکردن و تولید مثل است. در واقع، میان دستگاه تناسلی و ادراری ارتباط وجود دارد. برای پیش‌برد فعالیت‌های جنسی و تولیدمثل هم اندام‌های موجود در این دستگاه مسئول هستند.
به طور کلی، اندام‌های دستگاه تناسلی مردان وظایف زیر را به‌عهده دارند:
- تولید و نگهداری از اسپرم (سلول‌های لازم برای تولیدمثل در مردان) و مایع مَنی (مایع محافظ در اطراف اسپرم‌ها)
- ترشح و انتقال اسپرم به دستگاه تولیدمثل زنان
- تولید و ترشح هورمون‌های جنسی مردانه
اندام‌های جنسی مردان به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند. این اندام‌ها در ادرارکردن، برقراری رابطه جنسی و تولیدمثل نقش دارند. شناخت بهتر هریک از این بخش‌ها می‌تواند به شما در حفظ سلامت و تجربه‌های بهتر در روابط جنسی کمک شایانی کند. نخستین گام در آموزش سکس و رابطه جنسی همین شناخت اندام‌های دستگاه تناسلی است.
اندام‌های تناسلی مردان چطور عمل می‌کند؟
تمام عملکرد دستگاه تناسلی مردانه وابسته به هورمون‌های اوست. هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که باعث تحریک یا تنظیم فعالیت سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن می‌شوند.
هورمون‌های اصلی و اولیه که در عملکرد دستگاه جنسی و تولیدمثل مردان نقش دارند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- تستوسترون
- هورمون محرکه فولیکولی (FSH)
- هورمون لوتئینی (LH)
دو هورمون لوتئینی و محرکه فولیکولی از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند. این غده در پایه مغز واقع است و وظیفه عملکردهای گوناگونی از بدن را به عهده دارد.
بدن برای تولید اسپرم به هورمون FSH نیاز دارد و LH هم باعث تولید تستوسترونی می‌شود که برای تولید اسپرم حضورش لازم است. هورمون تستوسترون در شکل‌دهی به صفات مردانه هم نقش دارد؛ برای مثال، حجم‌گرفتن ماهیچه‌ها، توزیع چربی و میل جنسی از این دست موارد هستند.
با قسمت‌های مختلف اندام تناسلی مردان (خارجی و داخلی) آشنا شوید
همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، ساختار دستگاه تناسلی مردان دو بخش خارجی و داخلی دارد. برای آشنایی با آن، لازم است که هر دو بخش را به‌خوبی بشناسید. بیشتر بخش‌های این دستگاه خارج از حفره شکمی یا لگن قرار دارند.
بخش خارجی اندام تناسلی مردان
بخش خارجی شامل پنیس (PENIS) یا همان آلت مردی، بیضه‌ها، کیسه بیضه و اپیدیدیم می‌شود.
پنیس یا آلت مردی
آلت مرد عضوی از دستگاه تناسلی مردان است که برای برقراری رابطه جنسی کاربرد دارد و شامل ۳ قسمت می‌شود:
- پایه یا ریشه که در آن قسمت، آلت به دیواره شکم وصل می‌شود.
- بدنه که حالتی استوانه‌ای دارد و ۳ اندام داخلی را در خود نگه می‌دارد. درون اندام‌های داخلی‌اش بافتی اسفنجی برای نعوظ و برانگیختگی جنسی است که در زمان تحریک، فضای موجود در آن با خون پر می‌شود. زمانی که آلت مردی یا همان پنیس پر از خون می‌شود، حالتی سفت و برافراشته پیدا می‌کند. این حالت، دخول آلت به واژن را ممکن می‌سازد. پوست آلت مرد شُل و ارتجاعی است تا بتواند برافراشتگی در زمان تحریک را تحمل کند.
- نوک آلت یا گلن (glans) هم حالتی مخروطی دارد و با پوستی نازک و شل پوشانده می‌شود. در بسیاری از جوامع، این پوست در زمان ختنه‌کردن برداشته می‌شود.
سوراخ مجرای ادرار یعنی همان لوله‌ای که مایع منی و ادرار را از آلت خارج می‌کند هم در نوک آلت قرار دارد. پنیس شامل پایانه‌های عصبی حساسی است.
مایع منی که حاوی اسپرم است در زمان اوج لذت جنسی (ارگاسم) از همان سوراخ بیرون می‌آید. با سفت و برافراشته‌شدن آلت، جریان ادرار از مجرای آن مسدود می‌شود و فقط مایع منی اجازه خروج از سوراخ مذکور را پیدا می‌کند.
کیسه بیضه
این کیسه هم پوستی شل و گشاد است که پشت آلت مردانه آویزان می‌شود. کیسه بیضه به نگه‌داشتن بیضه‌ها در مکان مناسبشان کمک می‌کند و دارای تعداد زیادی عصب و رگ‌های خونی است.
با وجود این کیسه است که بیضه‌ها در جای خود قرار می‌گیرند و تحریک و نعوظ کنترل می‌شود. برای اینکه اسپرم‌ها به‌وجود بیایند، بیضه‌ها باید دمایی پایین‌تر از دمای بدن داشته باشند. ماهیچه‌های مخصوص موجود در دیواره کیسه بیضه هم به آن امکان انقباض و انبساط می‌دهند.
بیضه‌ها
بیضه‌ها اندام‌هایی به شکل بیضی و به اندازه زیتونی بزرگ هستند که در کیسه بیضه قرار دارند. این اندام‌ها در ساختاری به نام طناب اسپرماتیک یا مَنَوی محافظت می‌شوند.
بیشتر مردان دو بیضه دارند که وظیفه‌شان تولید تستوسترون و اسپرم است. درون بیضه‌ها توده‌هایی از لوله‌های پیچ‌خورده موسوم به لوله‌های منی‌ساز وجود دارد. این لوله‌ها مسئول تولید سلول‌های اسپرم هستند.
اپیدیدیم
در پشت هر بیضه، لوله‌ای پیچ‌خورده به نام اپیدیدیم (Epididymis) وجود دارد. این بخش هم به حمل و نگهداری اسپرمی کمک می‌کند که در بیضه‌ها ساخته شده است. وظیفه دیگر آن هم رساندن اسپرم‌ها به بلوغ و تکامل است.
اسپرمی که از بیضه‌ها تولید می‌شود، هنوز ناقص است و نمی‌تواند به باروری کمک کند. در طول تحریک جنسی، انقباضاتی به وجود می‌آید که باعث راه‌یافتن اسپرم به مجرای وابَران یا واز دفران ( vas deferens) می‌شود.
بخش داخلی اندام تناسلی مردان
اندام‌های مختلفی در بخش داخلی اندام تناسلی مردان وجود دارد که وظایفی مهم و اساسی را انجام می‌دهند. چه اندام‌هایی؟
واز دفران یا مجرای وابَران
این بخش لوله‌ای دراز و ماهیچه‌ای است که از اپیدیدیم به حفره لگنی و دقیقاً پشت مثانه می‌رود. این بخش اسپرم‌های بالغ را به مجرای ادرار می‌رساند تا برای خروج و انزال آماده شوند.
مجاری انزالی
ترکیب وزیکول‌های منی (seminal vesicles) یا همان کیسه منی و مجرای وابران این مجاری را می‌سازند و در مجرای ادرار تخلیه می‌شوند.
مجرای ادرار
این لوله ادرار را از مثانه به بیرون از بدن می‌برد. در زمان رسیدن به ارگاسم هم مایع منی از همین مجرا خارج می‌شود. با سفت‌شدن آلت مردی در زمان ارگاسم فقط مایع منی از مجرا خارج می‌شود و ادرار بیرون نمی‌آید.
کیسه‌ها یا وزیکول‌های منی
این‌ها هم کیسه‌هایی هستند که در پایه مثانه به مجرای وابران متصل شده‌اند. کیسه‌های وزیکول مایعی حاوی قند فروکتوز تولید می‌کنند که منبعی انرژی‌زا برای اسپرم است و به آن توانایی حرکت‌کردن می‌دهد.
این مایع بیشتر حجم مایع منی را شامل می‌شود.
غده پروستات
این غده به اندازه گردو است و زیر مثانه در جلوی رکتوم یا همان دهانه راست روده قرار دارد. پروستات به تولید مایع اضافی برای انزال کمک می‌کند و علاوه بر آن باعث تغذیه اسپرم هم می‌شود.
مجرای ادرار که به انزال در زمان ارگاسم کمک می‌کند، از مرکز غده پروستات می‌گذرد.
غدد پیازی-میزراهی
این غدد هم به‌اندازه نخود هستند و در کنار مجرای ادراری و دقیقاً زیر غده پروستات قرار دارند. غده‌های پیازی-میزراهی مایعی شفاف و لزج تولید می‌کنند که مستقیماً در مجرای ادرار تخلیه می‌شود.
مایعی که گفته شد، مجرای ادرار را روان می‌کند تا از اسیدی‌بودن پاک شود. اسیدی‌شدن محیط مجرا می‌تواند در نتیجه ذرات باقی‌مانده ادرار صورت بگیرد.
تاثیر قد، وزن و سن بر آلت تناسلی
برخلاف زنان، تغییرات دستگاه تناسلی مردان در باروری با افزایش سن باسرعت رخ نمی‌دهد. تغییرات ظاهر و توانایی این دستگاه به تدریج ایجاد می‌شود. این تغییرات ابتدا در بیضه‌ها خود را نشان می‌دهد.
با افزایش سن، حجم بیضه‌ها کاهش پیدا می‌کند و سطح هورمون‌های جنسی هم پایین می‌آید. اندازه تستوسترون در بدن مردان با پیرشدن کمتر می‌شود. این‌ها موجبات بروز مشکلات نعوظ را فراهم می‌کنند.
قد و وزن اثرات محسوسی روی اندازه آلت تناسلی ندارند. هیچ ارتباطی هم میان اندازه آلت مردان با اندازه دست‌ها و پاها نیست. بعضی‌ها حتی درباره تناسب اندازه آلت و زبان هم صحبت‌هایی مطرح می‌کنند که بی‌اساس است. شاید اندازه قد و وزن تاحدی روی سایز آلت اثر بگذارد اما رابطه میان این‌ها ضعیف است.
اندازه طبیعی آلت تناسلی چیست؟
اندازه آلت تناسلی مردان معمولا در حدود ۹ سانتی‌متر است و در زمان نعوظ هم به ۱۳ سانتی‌متر می‌رسد. البته دقت کنید که علم می‌گوید، رابطه‌ای میان توانایی نعوظ و طول آلت وجود ندارد.
اندازه آلت تناسلی را عوامل ژنتیکی مشخص می‌کنند. بزرگ‌بودن آلت مردانه می‌تواند در رابطه جنسی باعث لذت بیشتر شود اما پیش از آن، عملکرد این دستگاه و مهارت‌های برقراری رابطه اهمیت دارند.
بیماری‌های دستگاه تناسلی مردان چیست؟
امکان بروز بیماری‌های مختلفی در دستگاه تناسلی مردان وجود دارد. علاوه بر اختلالاتی مانند زودانزالی و نعوظ، بیماری‌هایی مانند موارد زیر هم این دستگاه را تهدید می‌کنند:
- فیموزیس (Phimosis)؛ مشکلی پوستی درباره پوست آلت تناسلی است.
- بالانیت (Balanoposthitis)؛ التهاب کلاهک آلت تناسلی است.
- واریکوسل (Varicocele)؛ پیچ‌خوردگی شبکه وریدی بالای بیضه است.
- هیدروسل (Hydrocele)؛ به تجمع مایعات در اطراف بیضه گفته می‌شود.
- میکروپنیس (Micropenis)؛ به نبود تناسب میان سن و اندازه آلت گفته می‌شود.
بیماری‌های مختلفی برای ناحیه تناسلی مردان رخ می‌دهد. هریک از این‌ها نیاز به پیگیری جدی دارند. اختلال در عملکرد این دستگاه می‌تواند عوارض ناخوشایندی مانند ناباروری را به همراه داشته باشد.
اگر به هر کدام از این بیماری‌ها مبتلا شدید، به دکتر اورولوژ مراجعه کنید.
بهداشت دستگاه تناسلی مردان
رعایت بهداشت و سلامت آلت تناسلی مردان و مراقبت از آن به حفظ سلامت کمک شایانی می‌کند. برای رعایت بهداشت و مراقبت از این دستگاه به نکات زیر دقت کنید:
- ناحیه تناسلی را هر روز با آب یا صابون ملایم شست‌وشو دهید. حواستان باشد که این کار را به آرامی انجام بدهید و تمامی نواحی را تمیز و پاک کنید.
- حتما لباس زیرتان را تمیز نگه دارید و نگذارید که مرطوب شود. در صورت شست‌وشو هم باید آن را کاملاً خشک کنید و بعد بپوشید.
- همیشه مراقب ابتلا به بیماری‌های مقاربتی باشید. با انجام آزمایش‌هایی می‌توانید درباره سلامت خود نسبت به این مشکلات باخبر شوید.
- ورزش‌کردن و رعایت رژیم غذایی سالم هم می‌تواند باعث سلامت دستگاه تناسلی شود. به طور کلی، سبک زندگی سالم می‌تواند روی عملکرد بهتر اندام‌های تناسلی اثر بگذارد؛ برای مثال، ترک سیگار یکی از نکات مهم است.
چکاپ دستگاه تناسلی مردان (چکاپ اورولوژی) را فراموش نکنید
برای بررسی وضعیت دستگاه تناسلی مردان باید به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. این متخصصان می‌توانند اوضاع سلامت دستگاه تناسلی و آلت مردانه را بررسی کنند. مردان بالای ۴۰ سال باید برای چکاپ، برنامه‌ای منظم داشته باشند.
این چکاپ‌ها و معاینات می‌تواند آنها را از ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند سرطان پروستات دور نگه دارد و مشکلات دیگر را درمان کند. عملکرد جنسی مطلوب هم در گروی سلامت این دستگاه است.
در صورت وجود هریک از موارد زیر، نیاز به چکاپ و بررسی اوضاع مهم‌تر هم می‌شود:
- درد و خارش بیضه‌ها
- وجود خون در ادرار
- دشواری در دفع ادرار
- ناتوانی در تخلیه کامل ادرار
- اختلالات نعوظ
- وجود توده‌هایی در نواحی شکم
- ترشحات غیرعادی از آلت
بررسی این مشکلات در سال‌هایی که در دوران ۲۰ تا ۳۰سالگی به سر می‌برید، اهمیت زیادی دارد. بخش مهمی از سلامت جنسی‌تان وابسته به عملکرد درست دستگاه تناسلی است و نباید آن را دست‌کم بگیرید.
حواستان به ابتلا به بیماری‌های مقاربتی باشد و با روش‌های پیشگیری مناسب و رعایت بهداشت نگذارید که به آنها مبتلا شوید. بسیاری از بیماری‌های مقاربتی عوارض ناخوشایند پوستی دارند و عفونت‌هایی آزاردهنده ایجاد می‌کنند. رسیدگی‌نکردن به بعضی از آنها هم منجر به ناباروری می‌شود.
در دوران ۴۰ سالگی
بعد از رسیدن به ۴۰ سالگی باید حتماً چکاپ‌های سالانه را در برنامه سلامتتان قرار بدهید. هرگونه مشکل مانند اختلالات جنسی و بیماری‌های پوستی در ناحیه آلت مردانه هم نیاز به پیگیری جدی دارند. آزمایش‌هایی درباره سلامت پروستات هم در این دوران بسیار توصیه می‌شوند.
در طول سال‌های ۵۰ سالگی و بعد از آن
برای پیشگیری از بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان پروستات یا حفظ وضعیت مطلوب بعد از درمان این مشکل باید در سنین ۵۰ سالگی به پزشکان متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
آشنایی با ساختار دستگاه تناسلی مردان بسیار مهم است
شناخت دستگاه تناسلی مردان هم برای زنان مهم است و هم برای مردان. اگر می‌خواهید که این دستگاه را سالم نگه دارید و عملکرد مناسبی از آن ببینید، باید بدانید که چه بخش‌هایی دارد و چطور عمل می‌کند. بانوان هم باید برای درک بهتر عملکرد جنسی و جسمی مردان نسبت به این بخش از بدن آنها آگاهی داشته باشند.
اگر هرگونه مشکلی درباره این ناحیه وجود دارد هم نیاز به بررسی جدی نزد پزشکان متخصص دارید. در صورت تمایل به ملاقات با بهترین پزشکان در این حوزه می‌توانید از سیستم نوبت دهی دکتر پلتفرم دکتردکتر هم کمک بگیرید.
پرسش یا مشکلی درباره دستگاه تناسلی مردانه در ذهنتان شکل گرفته است؟ هرچه می‌خواهید از ما بپرسید. ما در کنارتان هستیم.
منابع:
خلیخوب