درد تخمدان و درمانش را جدی بگیرید

یکی از احساسات ناخوشانید فیزیکی بانوان، درد تخمدان است. این درد گاهی برای چرخه قاعدگی است و گاهی علل دیگری دارد که باید حتما برای درمان آن اقدام کرد. از آنجایی‌که تخمدان‌ها با تولید تخمک، نقش اساسی در تولیدمثل و سلامت اندام‌های زنانه برعهده دارند؛ درصورت بروز نشانه‌هایی همچون درد شکم، درد پهلو، حالت تهوع و استفراغ باید هر چه زودتر به دکتر زنان مراجعه کنید. پزشک متخصص زنان با معاینه فیزیکی و در صورت لزوم انجام آزمایش خون و سونوگرافی، اقدامات لازم را انجام می‌دهد. اما واقعا دلیل این مشکل و درمان آن چیست؟ برای گرفتن پاسخ این سوالات، در ادامه این مطلب از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید.

علل شایع درد تخمدان

تخم‌دان‌ها در امور مهم زنانه‌ای همچون چرخه قاعدگی، ایجاد ویژگی‌های جنسی و تولیدمثل نقش تاثیرگذاری دارند. این غدد در دو طرف لگن قرار گرفته‌اند. درد تخمدان ممکن است به دلایل مختلفی به وجود بیاید. کیست تخمدان، اندومتریوز، سرطان تخمدان، بارداری و تخمک‌گذاری از دلایل ایجاد درد در تخمدان‌ها هستند. در ادامه تمام دلایلی را که منجر به درد تخمدان می‌شوند، به شما معرفی خواهیم کرد.

کیست تخمدان

کیست تخمدان یکی از شایع‌ترین دلایل درد تخمدان، درواقع کیسه‌ای پر از مایع است که روی تخمدان رشد می‌کند. این کیست، گاهی تا زمانی که بزرگ نشده یا پاره نشود، اصلا خودش را نشان نمی‌دهد؛ اما درد تخمدان یکی از نشانه‌های مهم و رایج کیست تخمدان است.

این بیماری علائم دیگری همچون:

• درد (درد لگن، درد مبهم در ناحیه کمر و ران، درد لگن در حین پریود و درد در حین رابطه جنسی)
• احساس فشار و پربودن در شکم
• خونریزی غیرمعمول واژینال
• حساسیت سینه
• فشار بر مثانه و تکرر ادرار
• مشکل در تخلیه کامل مثانه یا روده

از سوی دیگر پارگی کیست تخمدان می‌تواند باعث خونریزی شدید شود. در صورت مشاهده علائم زیر هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید:

• درد ناگهانی و شدید شکم
• احساس تب
• حالت تهوع یا استفراغ
• پوست سرد یا لطیف
• تنفس سریع و پی‌در‌پی
• سبکی سر

در شرایط نادری ممکن است کیست تخمدان سرطانی باشد؛ اما در بیشتر اوقات خوش‌خیم است.

درد تخمدان به دلیل تخمک‌گذاری

درد تخمک‌گذاری (Mittelschmerz) فرآیندی است که در آن تخمک از تخمدان آزاد می‌شود و تقریبا در روز چهاردهم متوسط چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتد. برخی از زنان در زمان تخمک‌گذاری چیزی احساس نمی‌کنند؛ اما بعضی دیگر، برای چند دقیقه یا چند ساعت در زمان تخمک‌گذاری با درد شدیدی مواجه می‌شوند.

درد تخمدان به دلیل تخمک‌گذاری می‌تواند در یک یا هر دو طرف بدن رخ دهد و گاهی اوقات با حالت تهوع، خونریزی یا افزایش ترشحات واژن همراه می‌شود. بعضی از پزشکان بر این باور هستند که بزرگ‌شدن تخمک در تخمدان، قبل از تخمک‌گذاری باعث درد می‌شود.

اگر بیماری‌هایی مثل آندومتریوز یا عفونت‌های مقاربتی (STI) ندارید، درد تخمک‌گذاری مسئله نگران‌کننده‌ای نیست.

علائم درد تخمدان به دلیل تخمک‌گذاری به این صورت است که در زمان تخمک‌گذاری معمولاً در یک طرف لگن خود احساس ناراحتی می‌کنید. این درد مربوط به تخمدانی است که تخمک را آزاد می‌کند. درد تخمک‌گذاری اغلب خفیف است ولی گاهی اوقات، دردی شدید و ناگهانی را احساس خواهید کرد.

برخی در طول تخمک گذاری دچار خونریزی یا ترشح می‌شوند و برخی دیگر ممکن است حالت تهوع همراه با درد داشته باشند.

آندومتریوز

آندومتریوز رشد غیر‌طبیعی بافت قاعدگی در خارج از رحم است. این بافت می‌تواند در هر جایی از شکم یا لگن، از جمله روی تخمدان، رشد کرده و چرخه قاعدگی را کامل کند.

در ابتدای چرخه، بافت در پاسخ به هورمون‌های بدن رشد می‌کند و هنگامی آغاز قاعدگی، مانند پوشش داخلی رحم شروع به کنده شدن و ریزش می‌کند. این عمل می‌تواند باعث خونریزی داخلی، بافت اسکار و درد شدید شکم یا لگن شود.

یکی از علائم اندومتریوز، درد تخمدان است. البته در موراد زیر هم خودش را نشان می‌دهد:

• دردهای شدید قاعدگی (دیسمنوره)
• درد مزمن لگن یا کمر
• دردی در حین یا بعد از رابطه جنسی
• ادرار دردناک یا حرکات روده
• ناراحتی گوارشی

شدت درد آندومتریوز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بعضی ممکن است ناراحتی خفیفی را تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است درد شدیدی داشته باشند که تا حد زیادی بر زندگی روزمره آن‌ها تأثیر بگذارد.

دیگر علائم آندومتریوز عبارتند از:

• خستگی
• حالت تهوع
• اسهال
• یبوست
• ناباروری

درباره درد تخمدان در یکی از مطالب مجله دکتردکتر برایتان حرف زده‌ایم؛ مطالعه آن را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

پیچ‌خوردگی تخمدان

تخمدان توسط یک رباط نازک به دیواره شکم متصل می‌شود و رگ‌های خونی و اعصاب تامین‌کننده تخمدان نیز از آن عبور می‌کنند. ممکن است آن رباط پیچ خورده یا حتی گره بخورد. این اتفاق در بیشتر مواقع، به دلیل وجود توده روی تخمدان رخ می‌دهد؛ چراکه وجود توده، تخمدان را سنگین‌تر یا بزرگتر از حد معمول می‌کند. این وضعیت می‌تواند به دلایلی مثل وجود یک کیست در تخمدان، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و تومور روی تخمدان ظاهر شود.

از عوامل خطرناک دیگر پیچ‌خوردگی تخمدان می‌توان به بارداری یا درمان‌های باروری اشاره کرد؛ در این شرایط فولیکول‌های تخمدان بزرگ می‌شوند و احتمال پیچ‌خوردگی وجود دارد.

علائم پیچ‌خوردگی تخمدان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد ناگهانی و شدید لگنی
• حالت تهوع و استفراغ

پیچ‌خوردگی تخمدان یک شرایط اورژانسی است و نیاز به درمان به‌موقع دارد. در این شرایط سونوگرافی ترانس واژینال یا لگن می‌تواند به پزشک کمک کند تا تخمدان آسیب‌دیده را مشاهده کند. این عارضه با استفاده از جراحی درمان می‌شود.

بیماری التهابی لگن

بیماری التهابی لگن (PID) عفونتی است که رحم، تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ را درگیر می‌کند. بیشتر اوقات، باکتری‌های ایجاد کننده PID، سوزاک یا کلامیدیا از طریق روابط جنسی منتقل می‌شوند. احتمال ابتلا به بیماری التهاب لگن پس از زایمان، درصورت قرار دادن IUD، سقط جنین یا سایر روش‌های تهاجمی، از طریق انتقال عفونت بیشتر می‌شود.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) اعلام کرد PID در زنان در سنین باروری شایع‌تر است.

بیماری التهابی لگن می‌تواند منجر به آسیب دائمی به اندام‌های تناسلی شده و همچنین احتمال ناباروری و افزایش خطر حاملگی خارج از رحم افزایش پیدا می‌کند. ابتلا به این بیماری همراه با علائم یا بدون علائم است. این علائم ممکن است خفیف باشد؛ اما در صورت مشاهده آن‌ها به پزشک مراجعه کنید:

• درد یا حساسیت در لگن یا شکم
• سوزش در هنگام ادرار
• تکرر ادرار
• خونریزی نامنظم
• تغییرات در ترشحات واژن
• درد هنگام رابطه جنسی
• احساس تب

سرطان تخمدان

سرطان تخمدان به‌عنوان علتی برای درد تخمدان می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ اما وقوع آن نسبتا نادر است و  اغلب زنان در سنین 63 سال به بالا را درگیر می‌کند.

از دلایل ابتلا به سرطان تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داشتن سابقه خانوادگی
• داشتن تغییرات ژنتیکی خاص
• داشتن اضافه وزن یا چاقی
• داشتن اندومتریوز
• بچه‌دار نشدن یا دیر بچه‌دار شدن
• استفاده از درمان جایگزینی هورمون پس از یائسگی یا استفاده از درمان‌های باروری
• استعمال دخانیات

گاهی مراحل اولیه سرطان تخمدان، هیچ علامتی ندارد. به همین دلیل، ممکن است تا پیش از گسترش آن، هیچ نشانه‌ای ظاهر نشود. از شایع‌ترین علائم سرطان تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نفخ یا تورم در شکم
• درد لگن یا شکم
• سیری هنگام غذاخوردن
• تکرر ادرار
• احساس خستگی
• درد هنگام رابطه جنسی
• درد در ناحیه کمر
• تغییرات پریود، مانند پریودهای بسیار سنگین یا پریودهای نامنظم
• کاهش وزن ناخواسته
• ناراحتی معده
• یبوست

کلید اصلی برای کنترل سرطان، تشخیص زودهنگام است. در صورت مشاهده پی‌درپی این نشانه‌ها، به پزشک زنان مراجعه کنید.

سندرم باقیمانده تخمدان

سندرم باقیمانده تخمدان (ORS) تنها در زنانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ خود را با جراحی برداشته‌اند. اگر هر یک از بافت‌های تخمدان در لگن باقی بماند، می‌تواند به واکنش و تولید هورمون ادامه دهد. این وضعیت می‌تواند باعث دردهای مداوم و مقطعی می‌شود.

زنان مبتلا به سندرم باقیمانده تخمدان نیز ممکن است در حین رابطه جنسی، هنگام تخلیه ادرار یا اجابت مزاج احساس درد کنند.

شایع‌ترین علامت سندرم باقیمانده تخمدان، درد لگن است. علائم دیگر آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس یک توده لگنی
• ظاهر نشدن علائم یائسگی، پس از جراحی
• علائم مشابه آندومتریوز

در صورت بروز این علائم به‌ویژه ظاهرنشدن علائم یائسگی، با مراجعه به متخصص از مبتلا نبودن به این سندروم اطمینان حاصل کنید.

درد ارجاعی

گاهی بیماری دیگری در اندام دیگری باعث بروز درد شده که این درد به اشتباه به تخمدان‌ها نسبت داده می‌شود. بیماری‌هایی همچون آپاندیسیت، حاملگی خارج از رحم، سنگ کلیه، یبوست یا بارداری اولیه از این دست بیماری‌ها هستند. از دیگر اختلالاتی که باعث درد ارجاعی می‌شود، موارد زیر را می‌توان نام برد:

• اندومتریوما یا کیست‌های شکلاتی، می‌توانند در تخمدان افراد مبتلا به اندومتریوز ایجاد شوند.
• کیست‌های درموئید یا تراتوم، از سلول‌های باقی‌مانده از بدو تولد، رشد می‌کنند و می‌توانند شامل بافت‌هایی مثل پوست و مو باشند.
• سیستادنوما که با مایع آبکی یا موکوس‌مانند پر شده و می‌تواند بسیار بزرگ شود.
• آپاندیسیت که درد ناشی از آن در نزدیکی ناف یا سمت راست بدن است.
• یبوست یکی دیگر از دلایل ایجاد درد تخمدان است. به این شکل که اگر در هفته گذشته کمتر از سه بار اجابت مزاج داشته باشید، احتمالا دچار یبوست شده‌اید. همچنین سختی اجابت مزاج و در نتیجه خالی نشدن کامل روده، باعث درد تخمدان در خانم‌ها می‌شود.
• سنگ کلیه، دردی شدید است که روی پهلو و پشت متمرکز است. علائم اضافی ممکن است شامل خون در ادرار، درد و تب و لرز باشد.
• عفونت دستگاه ادراری (UTI) دردی است که در مرکز لگن تمرکز کرده است. عفونت دستگاه ادرای همچنین می‌تواند باعث تکرر ادرار، احساس سوزش هنگام تخلیه ادرار یا یا رنگ کدر ادرار شود.

علائم درد تخمدان

درد تخمدان گاهی به دلیل یک وضعیت موقتی است؛ اما بیشتر اوقات نشانه یک بیماری است که امکان دارد خطرناک باشد. به‌همین‌خاطر درصورت بروز علائم زیر، آن ها را جدی بگیرید.

• درد ناگهانی و شدید در شکم، پهلو و لگن
• حالت تهوع
• استفراغ
• نیاز مکرر به تخلیه ادرار
• یبوست
• درد هنگام رابطه جنسی
• پریودهای سنگین و نامنظم

با ظاهر شدن این نشانه‌ها باید به یک متخصص زنان مراجعه کنید تا با استفاده از معاینه فیزیکی و در صورت نیاز سونوگرافی، علت وقوع این علائم را تشخیص دهد.

تشخیص درد تخمدان

برای تشخیص دقیق درد تخمدان روش‌های مختلفی وجود دارد که کمک می‌کنند علت درد تخمدان مشخص شوند. پزشک معالج معمولا برای تشخیص درد تخمدان از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• نمونه‌برداری از ترشحات واژن و انجام تست پاپ اسمیر
• تجویز آزمایش بارداری برای تایید یا رد تشخیص بارداری خارج از رحم
• تجویز آزمایش سی‌تی‌اسکن شکم، سونوگرافی و لاپاروسکوپی لگن
• بررسی سابقه ابتلا به بیماری‌های ناحیه تناسلی
• معاینه فیزیکی شکم، پهلو و کمر و بررسی مناطق درد
• بررسی علائم دیگری مثل خونریزی واژینال، تب و ترشحات واژن

پزشک متخصص پس از نتایج حاصل از این روش‌ها، راهکارهای درمانی متناسب را به بیمار ارائه می‌دهد.

درمان درد تخمدان

پزشک متخصص بعد از بررسی علائم، روش‌های مختلفی را برای درمان بیمار ارائه می‌دهد. برای مثال اگر دلیل ایجاد درد، سرطان تخمدان باشد، حتما شیمی‌درمانی یا عمل جراحی را پیشنهاد می‌کند. او برای درمان با توجه به میزان درد و علت آن، روش‌های پزشکی یا خانگی را در پیش می‌گیرد.

روش‌های درمانی پزشکی درد تخمدان عبارتند از:

• تجویز دارو؛ برای کاهش اندازه عواملی مثل کیست یا اختلالات هورمونی، داروهای هورمونی، درمان موثری هستند.
• جراحی؛ این روش معمولا در صورت بزرگ شدن کیست تخمدان تجویز می‌شود. نوع جراحی به اندازه کیست و شکل ظاهری آن در سونوگرافی بستگی دارد. معمولا هم از لاپاراسکوپی و لاپاراتومی برای جراحی استفاده می‌شود. در این راستا پیشنهاد می‌کنیم تا مطب درباره جراحی کیست تخمدان را مطالعه کنید.

درمان خانگی درد تخمدان

برای تسکین درد تخمدان، چندین روش خانگی وجود دارد که می‌توان با مشورت پزشک از آن‌ها استفاده کرد. این روش‌ها بیماری را درمان نمی‌کنند؛ اما در مدیریت علائم و کاهش درد موثر هستند. در جدول زیر به توضیح این روش‌ها پرداختیم.

• مصرف داروهای مسکن بدون نسخه

مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS) به کاهش درد تخمدان و گرفتگی‌های پریودی کمک می‌کنند.

• کمپرس آب گرم

گرما باعث کاهش درد و افزایش جریان خون می‌شود و در نتیجه، درد عضلانی را کاهش می‌دهد.

• ماساژ

ماساژ در ناحیه کمر، ران، شکم و باسن می‌تواند باعث کاهش درد عضلات و کمتر شدن درد تخمدان شوند.

• ورزش

انجام ورزش‌هایی مثل یوگا یا پیلاتس می‌تواند باعث کاهش درد در ناحیه تخمدان شود.

پیشگیری از درد تخمدان

درد تخمدان یکی از شایع‌ترین دردهای فیزیکی زنان است. به‌همین‌خاطر به‌کارگیری روش‌های پیشگشری از ابتلای به این دردها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. تغییر سبک زندگی از اثربخش‌ترین عوامل برای پیشگشری از درد تخمدان است. این مورد می‌تواند شامل اصلاح رژیم غذایی و انجام تمرینات ورزشی روزانه باشد. همچنین با تبدیل ماساژ به فعالیت روتین، جریان خون در نواحی اطراف تخمدان‌ها افزایش پیدا کرده که خود باعث التیام درد می‌شود.

درد تخمدان در بارداری

احتمالا درد تخمدان اوایل بارداری یا حین بارداری، به دلیل حاملگی خارج از رحم است؛ به‌ویژه اگر درد شدیدی احساس شود. این درد می‌تواند در نواحی شانه فرد هم حس شود و او احساس سبکی سر داشته باشد.

درد تخمدان در هفته اول بارداری

تغییراتی که بارداری در ناحیه تخمدان ایجاد می‌کند، معمولا با درد شدیدی همراه است. البته شدت درد تخمدان، حین بارداری در افراد مختلف متفاوت است. گاهی این درد می‌تواند نشانه‌ای از افزایش ترشح برخی هورمون‌ها در ابتدای بارداری باشد.

درد تخمدان چپ و راست در بارداری

یکی از دردهایی که خانم‌ها در اوایل دوره بارداری تجربه می‌کنند، درد تخمدان چپ یا راست است. این درد به دلیل تغییرات هورمونی و فشار بر رحم اعمال می‌شود.

درد در تخمدان چپ و راست تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند؛ اگر درد تخمدان شما در سمت چپ است، به این معنی است که احتمالاً در این ماه از آن طرف تخمک‌گذاری می‌کنید و بالعکس.

درد تخمدان در یائسگی

درد تخمدان در یائسگی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. وجود آندومتریوز، کیست تخمدان، سرطان تخمدان و چسبندگی رحم از جمله دلایل درد تخمدان در یائسگی هستند.

درد تخمدان در پریودی / قبل از پریود

یکی از شایع‌ترین دلایلی که درد تخمدان در بانوان رخ می‌دهد، پریود و مخصوصا قبل از شروع آن است. ترشحات هورمونی، افزایش اندازه تخمک و در نهایت پاره شدن دیواره تخمدان، سندرم پیش از قاعدگی یا PMS را به وجود می آورد که نتیجه آن، درد فیزیکی در اندام‌های مختلف و فشار عصبی است. درد تخمدان قبل از پریود موقتی است و لازم نیست بابت آن نگرانی داشته باشید.

درد تخمدان بعد از سقط

درد تخمدان پس از سقط به علت قطع ناگهانی بارداری و تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهد. وقوع سقط با تغییرات شدیدی همراه است که منجر به درد و تغییرات دیگر در تخمدان‌ها می‌شود. علت اصلی درد تخمدان پس از سقط عموماً به عوامل زیر بازمی‌گردد:

• تغییرات هورمونی: پس از سقط، سطح هورمون‌های بارداری از جمله استروژن و پروژسترون در بدن کاهش می‌یابد. این تغییرات هورمونی می‌توانند منجر به تنظیم ناهماهنگ سیکل قاعدگی شوند و در نتیجه درد تخمدان را ایجاد کنند.
• التهاب و عفونت: سقط ممکن است با خطر عفونت و التهاب در ناحیه رحم و تخمدان‌ها همراه باشد. این التهاب و عفونت می‌تواند منجر به درد و تورم تخمدان‌ها شود.
• کیست تخمدان: در برخی موارد، سقط ممکن است با ایجاد یک کیست تخمدان همراه باشد. این کیست‌ها معمولاً حاوی مایع یا بافت‌های غیرطبیعی هستند و می‌توانند درد و علائم دیگری مانند تورم را ایجاد کنند.
• تنش عضلاتی: استرس و تنش عضلاتی در ناحیه تخمدان‌ها می‌تواند پس از سقط درد تخمدان را تشدید کند.

با بروز درد تخمدان پس از سقط باید به متخصص زنان مراجعه کنید تا اقدامات لازم را انجام دهد.

عوارض درد تخمدان

عوارض درد تخمدان به دلیل وقوع آن بستگی دارد. در جدول زیر عوارض هر یک از دردهای تخمدانی آورده شده است.

اگر درد به طور ناگهانی و بسیار شدید است و با علائم دیگری نظیر حالت تهوع، استفراغ، تب و خونریزی واژینال همراه است، باید هرچه زودتر با اورژانس تماس بگیرید تا فوراً خدمات پزشکی لازم را دریافت نمایید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

درد تخمدان به خودی خود، نشانه وجود بیماری خاصی نیست؛ اما باید علائم خود را زیرنظر داشته باشید.. اگر احساس هرگونه دردی را در این ناحیه دارید، سریع‌تر به پزشک زنان مراجعه کنید. سایت نوبت دهی دکتردکتر دریافت وقت دکتر را برایتان راحت کرده و از این رو می‌توانید همین الان وقت مشاوره با دکتر را دریافت کنید.

در انتها خوشحال می‌شویم که اگر تجربه‌ای در زمینه درد تخمدان دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول درد تخمدان