شستشوی گوش با دستگاه ساکشن، قطره مخصوص، آب و سرنگ، شمع گوش و دیگر روشهای خانگی، همگی راه‌هایی هستند که با استفاده از آنها فضای داخلی گوش شسته می‌شود. گاهی اوقات گوش با ترشحاتش مسدود می‌شود و همین امر روی شنوایی تاثیری منفی می‌گذارد، البته احساس خارش، سوزش ناگهانی و شنیدن صدای سوت بلند از دیگر دلایلی هستند که باید برای خلاص شدن از آنها، بالاخره از یکی از روشهای شستشوی گوش را امتحان کرد. کاری که بهتر است توسط پزشک گوش، حلق و بینی و با استفاده از روشهای پزشکی و با دقت بسیار انجام شود.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با ما همراه باشید زیرا قصد داریم تا همه چیز را درباره شستشوی گوش، روشهای آن و اثرات و حتی ریسک‌هایش برایتان بگوییم. مطالعه این مطلب، حدودا 7 دقیقه زمان نیاز دارد.
شستشوی گوش چیست؟
شستشوی گوش راهی برای پاکسازی جرم گوش یا عوامل خارجی همچون حشرات در داخل فضای داخلی این اندام است.
جرم گوش که آن را با نام موم گوش هم می‌شناسیم، نوعی فیلتر طبیعی است که توسط غدد کانال بیرونی گوش تولید می‌شود و وظایف مهمی همچون تمیزی گوش و جلوگیری از ورود هر موجود خارجی مانند عوامل باکتریایی، گردوغبار یا حشرات را برعهده دارد.
موم گوش (سِرومِن یا وکس) معمولا هر زمان که در حال عمل جویدن هستیم، از مجرای گوش به دهانه می‌آید، دقیقا در چنین موقعیتی خشک می‌شود و در مجرای گوش باقی می‌ماند.
تجمع موم گوش یا عوامل خارجی در مجرای گوش باعث تمایل ما برای اصطلاحا تمیز کردن آن با گوش پاک‌کن یا هر وسیله دیگری می‌شود؛ همین کار باعث عقب راندن رسوبات در عمق کانال گوش و نیاز برای شستشوی آن می‌شود.
شستشوی با موم شمع، دستگاه ساکشن، قطره گوش، آب و سرنگ و روشهای تایید شده خانگی، راه‌هایی هستند که با استفاده از آنها شستشوی گوش انجام می‌شود.
سازمان بهداشت جهانی درباره شستشوی گوش می‌گوید:
«قسمت داخلی گوش خودتمیزشونده است و فقط باید قسمت بیرونی گوش را با پارچه‌ای نرم تمیز کنید. در واقع هیچ شی یا مایعی نباید وارد گوش شود، مگر اینکه توسط متخصص بهداشت تجویز شده باشد.»
کدام علائم نشان دهنده زمان شستشوی گوش است؟
طبق جدول زیر، علائمی که می‌گویند هر چه زودتر باید برای شستشوی گوش‌هایتان به پزشک مراجعه کنید، عبارتند از:
نشانه‌های نیاز گوش به شستشو |
| درد |
| خارش گوش |
| عفونت |
| سرگیجه |
| ترشحات غیرعادی از گوش |
| کم‌شنوایی و ازدست‌دادن موقت شنوایی |
| سرفه مزمن |
| وزوز گوش ( صدای زنگ در گوش) |
| احساس پری گوش |
| استشمام بوی نامطبوع از گوش |
لطفا به این نکته توجه داشته باشید که هر کدام از علائمی که نام بردیم، دلیلی قطعی برای مشکلات جرم گوش نیست. این تشخیص بر عهده دکتر گوش، حلق و بینی در تهران یا دیگر پزشکان شهرتان است و گاهی می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به بیماری دیگر باشد.
شستشوی گوش کودکان
کودکان هم مثل بزرگسالان دچار مشکلاتی که گفتیم، می‌شوند. تنها تفاوت این گروه با بزرگسالان در کوچکی ساختار و حساسیت بیشتر موضوع برای سنین پایین‌تر است. برای همین قبل از بیان هر نکته‌ای، تاکید می‌کنیم که برای بررسی اوضاع سلامتی گوش کودکان، از پلتفرم دکتردکتر نوبت دکتر بگیرید و به پزشک اطفال مراجعه کنید.
لطفا به این موضوع توجه داشته باشید که کودکان ممکن است با وارد کردن شی خارجی به داخل گوششان، شرایط را بدتر کنند؛ باید مراقب چنین شرایطی باشید.
روشهای شستشوی گوش
برای شستشو و تمیز کردن جرم گوش دو رویکرد مختلف وجود دارد؛ شستشوی گوش توسط پزشک و در خانه. هرکدام را به تفصیل مورد بررسی قرار می‌دهیم.
شستشوی گوش در مطب پزشک
مراجعه به پزشک گوش و حلق و بینی بهترین راه‌حل و البته کم ریسک‌ترین روش برای شستشوی گوش است. پزشک با استفاده از تجهیزات و روشهای تخصصی، گوش را بررسی می‌کنند تا علت اصلی مشخص شود و تنها در صورت لزوم گوش‌ها را می‌شوید.
توجه! برخی روشهای حذف جرم گوش مانند ساکشن و آندوسکوپی باید توسط متخصص انجام شوند.
شستشوی جرم گوش با دستگاه ساکشن در مطب
در این روش بهتر است برای دو تا سه روز قطره‌های روغنی را در گوش بچکانید. روغن کمک می‌کند تا جرم نرم شود و زمان استفاده از دستگاه ساکش، جرم به‌راحتی تخلیه شود. از این روش در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها، توسط پزشکان و پرستاران متخصص استفاده می‌شود.
استفاده از میکروسکوپ و پروب مکش استریل، شرایط را برای پاکسازی گوش توسط دستگاه ساکشن و مکش ملایم آماده می‌کند.
- مزایای شستشوی جرم گوش با دستگاه ساکشن
- ایمنی کامل بیمار به‌علت مشاهده مستقیم متخصص
- حداقل خطر آسیب به پرده گوش و عفونت
- روشی سریع و بدون درد
- معایب، عوارض و خطرات شستشوی جرم گوش با دستگاه ساکشن
- ایجاد خونریزی خفیف در برخی موارد
- کاهش شنوایی
- بلندی صدا در حین ساکشن
- سرگیجه
- اصول مراقبت بعد از شستشوی جرم گوش با دستگاه ساکشن
- انجام دستورات پزشک
- تا 48 ساعت نباید حمام کنید
- جلوگیری از مالش گوش
- استفاده‌نکردن از هر ابزاری مانند گوش‌پاک‌کن
- میل‌کردن غذاهای سالم و مایعات فراوان
- احتیاط در انجام امور مختلف به‌دلیل سرگیجه
شستشو با قطره گوش
استفاده از قطره شستشوی گوش با توجه به نوع درد، التهاب و عفونت در گوش تجویز می‌شود. البته بدون دستور پزشک هم می‌توانید آنها را تهیه کنید. این قطره‌ها یا بر پایه روغن (روغن زیتون و بادام) یا بر پایه آب (سدیم بیکربنات و پراکسید هیدروژن اوره) هستند.
قطره گوش دکسون، اوتیسیت، نتازونیتف جنتامایسین، سیپلکس و نئومایسین از جمله داروها و قطره‌های شستشوی گوش هستند.
قطره‌های بر پایه آب تاثیر بیشتری در حل‌کردن موم گوش دارند؛ اما در کل ترکیب و فرمولاسیون قطره‌ها با توجه به شرایط انتخاب می‌شود.
هنگام استفاده از قطره، باید گوش آسیب‌دیده را رو به بالا قرار بگیرید. پس از استفاده نیز باید 5 تا 10 دقیقه در همان حالت بمانید و در نهایت می‌توانید راحت بنشینید. در این زمان قطرات اضافی قطره از گوش خارج می‌شود. این عمل برای 2 تا 3 بار در روز و حداکثر تا دو هفته باید انجام شود.
- مزایای شستشو با قطره گوش
- بسیار ارزان
- استفاده راحت
- معایب، عوارض و خطرات شستشو با قطره گوش
- ایجاد عوارض بر اساس نوع قطره
- حساسیت
- بدون نتیجه در برخی موارد
- مراقبت بعد از شستشوی گوش با قطره گوش
- انجام دستورات پزشک
- منع استفاده از این روش برای افراد دارای عفونت گوش و سوراخ گوش
شستشوی گوش با دستگاه آندوسکوپی
شسشتوی گوش با آندوسکوپی روشی جایگزین ساکشن است. آندوسکوپی تجهیزات خاص خود را دارد و دید کاملی از ساختار گوش به پزشک می‌دهد. نتیجه استفاده از آن هم افزایش دقت و بهبود کیفیت درمان است.
- مزایای شستشوی گوش با دستگاه آندوسکوپی
- سریع‌تر از ساکشن
- آسان‌تر از ساکشن
- ایمن‌تر از ساکشن
- حداقل آسیب به گوش
- معایب، عوارض و خطرات شستشوی گوش با دستگاه آندوسکوپی
- پرسروصدا
- بروز وزوز گوش
- احتمال ایجاد خونریزی
- احتمال سرگیجه موقت
- مراقبت بعد از شستشوی گوش با دستگاه آندوسکوپی
- انجام دستورات پزشک
- شستشوی گوش در خانه
تکنیک‌های دستی برای خروج جرم گوش
پزشک و افراد متخصص با استفاده از ابزاری کوچک به‌نام کورت که شکلی منحنی دارد، جرم گوش را به‌طور دستی خارج می‌کنند.
- مزایای تکنیک‌های دستی برای خروج جرم گوش
- راحت
- کم‌هزینه
- سریع
- معایب، عوارض و خطرات تکنیک‌های دستی برای خروج جرم گوش
- نیاز به تخصص و احتمال خطر در صورت نداشتن تخصص
- مراقبت بعد از تکنیک‌های دستی برای خروج جرم گوش
- انجام دستورات پزشک
روشهای خانگی شستشوی گوش
اگر قصد تمیزکردن گوشتان را دارید و فکر می‌کنید از تجربه لازم برخوردارید، به نکات ایمنی اهمیت دهید و از روشهای غیر تهاجمی بهره ببرید. البته آموزش تصویری شستشوی گوش در منزل و دیدن فیلم شستشوی گوش هم می‌تواند در این زمینه کمک خوبی به شمار رود.
روشهای مختلف خارج‌کردن جرم گوش در خانه با کمترین عوارض عبارتند از:
شستشوی گوش با سرنگ
برای این کار باید جرم گوش را با چکاندن قطره گوش یا روغن گیاهی نرم کنید. پس از چند روز با سرنگ آب تمیز و ولرم کار را به این ترتیب ادامه دهید. سر را خم کنید و گوش خود را به‌سمت بالا و عقب ببرید. تشتی زیر گوش بگذارید یا حوله‌ای روی شانه خود قرار دهید تا آب خارج‌شده از گوش گرفته شود. سرنگ را در گوش، به‌سمت بالا و پشت جای دهید. سپس به‌آرامی سرنگ را فشار دهید تا آب وارد گوش شود. اگر احساس درد یا فشار داشتید، نباید ادامه دهید. در غیر این‌صورت کار را ادامه دهید و پس از اتمام شستشو سر خود را به پهلو خم کنید تا آب از آن خارج شود.
- مزایای شستشوی گوش با سرنگ
- نسبتا کم‌هزینه
- در دسترس
- نتیجه‌بخش
- معایب، عوارض و خطرات شستشوی گوش با سرنگ
- گیجی
- در صورت انجام توسط افراد غیرمتخصص، پارگی پرده گوش، عفونت گوش خارجی، احتمال عفونت
- احتمال وزوز گوش
- مراقبت بعد از شستشوی گوش با سرنگ
- انجام دستورات پزشک
- منع استفاده برای افراد دارای عفونت گوش و سوراخ گوش
شستشوی گوش با شمع گوش
شستشوی گوش با شمع با روشن‌کردن سر شمعی مخروطی که توخالی است و گذاشتن پایه مخروطی آن روی گوش، انجام می‌شود. البته چنین روشی توصیه نمی‌شود و تحقیقات نشان می‌دهد که معمولا نتیجه‌ای در بر ندارد. با این‌حال طرفداران شمع که در دسته روشهای خانگی شستشوی گوش قرار می‌گیرد، مزایای زیر را معرفی می‌کنند:
- حذف موم، باکتری‌ها و سایر مواد زائد از کانال گوش
- درمان عفونت سینوسی
- بهبود شنوایی یا معکوس کردن کم شنوایی
- تسکین گلودرد
- درمان سرماخوردگی و آنفولانزا
- تسکین سردرد و میگرن
- بهبود وضوح ذهنی
- تصفیه خون
- بهبود گردش خون لنفاوی
- پاکسازی چشم و بهبود بینایی
- کاهش درد ناشی از درد فک و اختلالات گیجگاهی فکی
- کاهش تنش و استرس
- کاهش سرگیجه
در مقابل معایب، عوارض و خطراتی برای این روش به اثبات رسیده، عبارتند از:
- سوختگی با موم داغ یا خاکستر
- سوراخ‌شدن پرده گوش
- مسدودکردن پرده گوش با موم شمع
- خونریزی
- ابتلا به عفونت‌های ثانویه
- تجربه کم‌شنوایی موقت
- آسیب به گوش میانی
چگونه خودم گوش‌هایم را تمیز کنم؟
به توصیه پزشکان، فقط در زمان حمام کردن بخش بیرونی گوش‌هایتان را تمیز کرده و بعد با حوله آنها را خشک کنید. برای این کار، انگشت خود را در حوله کنید و فقط جلوی گوش را خشک کنید تا فقط جرم و آلودگی که جلوی گوش است و دیده می‌شود، پاک شود.
اقدامات و مراقبت‌های بعد از شستشوی گوش
فارغ از این که از چه روشی برای شستشوی گوش خود استفاده می‌کنید، مراقبت‌های زیر بعد از شستشوی گوش را انجام دهید:
- تا دو روز اول، دوش نگیرید؛
- طبق دستور پزشک از قطره استفاده کنید؛
- از وسایلی مانند گوش پاک کن، سنجاق یا دستمال استفاده نکنید؛
- بین 24 تا 48 ساعت اول از انجام ورزش یا فعالیت‌های بدنی شدید بپرهیزید؛
- اگر احساس درد داشتید، از ژلوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید؛
- تا چند روز اول از هدفون استفاده نکنید.
هزینه شستشوی گوش چقدر است؟
برای تعیین هزینه شستشوی گوش عوامل مختلفی دخیل هستند. نوع روشی که برای این کار در نظر می‌گیرید از مهم‌ترین عوامل است. با این‌حال هزینه شستشوی گوش در سال 1402 برای هر گوش بین 100 تا 200 هزار تومان است.
خطرات و عوارض شستشوی گوش
شستشوی گوش برای همه رضایت‌بخش نیست و عوارضی همچون سردرد، تب، شنیدن صدای وزوز، بروز عفونت گوش، پارگی پرده گوش در صورت وارد شدن ضربه، سرگیجه، آسیب گوش میانی، اوتیت خارجی و سوراخ‌شدن پرده گوش هم برای کسانی که این کار را انجام داده‌اند، پیش آمده است.
البته لازم به ذکر است که برخی از این عوارض در حالت عادی طبیعی هستند و به‌زودی رفع می‌شوند و برخی در صورت انجام شستشو توسط متخصصان، اصلا ایجاد نمی‌شوند.
چه افرادی نباید شسشتوی گوش را انجام دهند؟
متخصصین معمولا شستشوی گوش را در افرادی که مشکلات زمینه‌ای دارند توصیه نمی‌کنند. از چنین مواردی می‌توانیم به پارگی پرده گوش یا سیستم ایمنی ضعیف اشاره کنیم.
اگر سوالی در این زمینه دارید، می‌توانید از مشاور سلامتی دکتردکتر بپرسید.
سوالات متداول شستشوی گوش
اگر جرم مسیر گوش را مسدود کند، شستشوی گوش می‌تواند علائم بیماری را کاهش دهد و جلوی پیشرفت آن را بگیرد.
شستشوی گوش در صورتی که توسط افراد غیرمتخصص انجام شود، ممکن است باعث تشدید عفونت گوش شود اما قرار نیست که باعث عفونت شود.
گوش‌پاک‌کن‌ها ابزاری نامناسب برای درآوردن موم گوش هستند که می‌توانند موم را به داخل مجرای گوش فشار دهند و خود عاملی برای تجمع جرم گوش شوند. حتی احتمال دارد که به پرده گوش آسیب بزنند یا تکه‌هایی از پنبه آنها در گوش بماند و باعث عفونت شود.
