کمبود اعتماد به نفس می‌تواند بر احساس افراد نسبت به خود و توانایی‌هایشان تأثیر منفی شدیدی بگذارد. تصمیم‌گیری و موفقیت افراد در بخش‌های مختلف زندگی هم در گروی آن است. اگر اعتماد به نفس کمی داشته باشید،نسبت به توانمندی‌هایتان دچار تردید می‌شوید و این موضوع بر روابط، کار یا تحصیلتان اثرات بدی می‌گذارد. حتی گاهی پای بروز مشکلات جسمی و روحی دیگر هم به میان می‌آید و نیاز به مراجعه به دکتر روانشناس پررنگ میشود. در ادامه درباره این موضوع بیشتر می‌خوانید.
کمبود اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس باوری است که فرد به خود و توانایی‌ها و افکارش دارد. اگر فردی اعتماد به نفس داشته باشد، خود را می‌پذیرد، می‌پسندد و دوست دارد. ممکن است که یک فرد درباره بعضی از ویژگی‌های خود نظر مثبتی داشته باشد و برخی از ابعاد شخصیت و ویژگی‌های خود را نپسندد.
کمبود اعتماد به نفس باعث میشود که ظرفیت‌های بالقوه خود برای موفقیت و کامیابی در زندگی را نشناسیم و کشف نکنیم. کسی که به خود باور ندارد، به‌سختی از مهلکه‌ها و چالش‌های پیچیده زندگی جان سالم به در می‌برد. اما همیشه راهی برای افزایش اعتماد به نفس وجود دارد. در ادامه درباره این موضوع خواهیم گفت.
بهتر است بدانید اعتماد به نفس و عزت نفس با هم متفاوتند. در مقاله تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس از این تفاوتها صحبت کردیم.
اعتماد به نفس پایین در کودکان
کودکان فاقد اعتماد به نفس تصویری منفی از خود دارند و ممکن است خود را زشت، تنبل و ناتوان ببینند. این افراد مستعد دچارشدن به حس قربانی‌بودن هستند. در واقع، از آنجا که از توانایی و مهارت کافی برای کشف و بروز استعدادها و توانمندی‌های خود بهره‌مند نیستند، مدام شکست‌هایشان را به گردن دیگران می‌اندازند و احساس می‌کنند که قربانی وضعیتی ناخوشایند هستند که خود در شکل‌گیری‌اش تقصیری ندارند. انزوا و تنهایی هم از ویژگی‌های رایج کودکانی است که اعتماد به نفس پایین ندارند.
اعتماد به نفس پایین در نوجوان
کمبود اعتماد به نفس نوجوانان معمولاً رایج است. این سن گذرگاهی به سوی بزرگسالی است و با تغییرات جسمی و روحی زیادی همراه میشود. در خلال این تغییرات، امکان دارد که نوجوان نتواند خود را با شرایط به خوبی تطبیق بدهد و به توانایی‌های خو در زمینه‌های مختلف شک کند.
تغییرات ظاهری هم از دلایلی هستند که نوجوانان کمی دچار نداشتن اعتماد به نفس می‌شوند. چنین چیزی در این دوره باعث انزوای افراد میشود و می‌تواند با هیزمش، آتش مشکلات و چالش‌های روحی نوجوان را هم شعله‌ور کند.
اعتماد به نفس پایین در زنان
کمبود اعتماد به نفس در زنان به دلایل بسیای می‌تواند شایع‌تر از مردان باشد. وجود تبعیض‌های جنسیتی در منزل و محیط بیشتر جوامع روی کاهش باور افراد به توانمندی‌هایشان اثرگذاری شدیدی دارد.
زنانی که چنین دیدگاهی نسبت به خود دارند، بر این باور هستند که شایستگی کافی در آنها دیده نمی‌شود و ارزش وقت‌گذاشتن برای خود ندارند. در نتیجه، اعتماد به نفس اندک می‌تواند موجبات ابتلا به بیماری‌های روحی نظیر افسردگی و حتی جسمی را در آنها فراهم کند.
اعتماد به نفس پایین در مردان
وجود تبعیض جنسیتی در جوامع فقط باعث اعتماد به نفس پایین در زنان نمی‌شود و عوارضش دامان مردان را هم می‌گیرد. در چنین جوامعی، بار مسئولیت زیادی به گردن مردان است. هرچند که امتیازات فراوانی هم به آنها داده میشود اما انتظار از آنها هم بالا است.
ارزش‌هایی که جامعه دیکته می‌کند هم در چارچوب علایق شخصی افراد نیست و کلیشه‌هایی را شامل میشود که همه باید در راستای رسیدن به آنها تلاش کنند. هرگونه ناکامی در این میان هم موجب بروز حس حقارت در افراد میشود و اعتماد به نفسشان را پایین می‌آورد.
اعتماد به نفس پایین دختران
انتظارات کلیشه‌ای و اشتباه از زنان درباره ظاهر و رفتارشان که حتی در جوامع پیشرفته هم دیده میشود، روی شکل‌گیری اعتماد به نفس دختران اثرات منفی زیادی می‌گذارد.
تبعیض‌های جنسیتی و تفاوت قائل‌شدن میان توانمندی‌های زنان و مردان هم از دلایل دیگری است که روی اعتماد به نفس دختران اثرگذاری منفی دارد.
علائم کمبود اعتماد به نفس چیست؟
علائم اعتماد به نفس پایین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس شک به خود
- رفتار منفعلانه یا مطیع
- مشکل در اعتمادکردن به دیگران
- احساس حقارت نسبت به دیگران
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
- احساس دوست داشته‌نشدن
امکان دارد که شخصی در زمینه‌ای مانند تحصیل یا کار اعتماد به نفس خوبی داشته باشد اما در زمینه‌های دیگر به خود باور کافی نداشته باشد.
ویژگی افراد با اعتماد به نفس پایین
از ویژگی‌های رفتاری افراد دچار کمبود اعتماد به نفس باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- ذکر نکات منفی درباره خود و انتقاد زیاد از خود
- شوخی با خود به شیوه‌ای منفی
- تمرکز روی شکست‌ها و نادیده‌گرفتن پیروزی‌ها
- سرزنش‌کردن خود در هنگام بروز مشکلات
- بهتردانستن دیگران از خود
- خود را لایق شادی‌ندانستن
کمبود اعتماد به نفس می‌تواند یکی از نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته باشد.
عدم اعتماد به نفس در مورد ظاهر
بسیاری از افراد نسبت به تصویری که از آنها در آینه دیده میشود، نقد دارند و آن را نمی‌پسندند. چنین چیزی یعنی درباره ظاهر از اعتماد به نفس کافی برخوردار نیستند.
استانداردهایی که از سوی جوامع درباره زیبایی ارائه میشود و مورد تمسخر قرارگرفتن از جمله دلایلی است که باعث مخدوش‌شدن دید فرد نسبت به ظاهرش میشود. پذیرفتن خود به همان شکل و ظاهر طبیعی ارزشی است که باید در سطوح ابتدایی آموزشی به آن توجه شود.
نداشتن اعتماد به نفس کوتاهی قد
در راستای همان استانداردهایی که گفته میشود و جوامع دیکته می‌کنند، کوتاهی قد هم از سوی بسیاری نامناسب دانسته میشود. افراد کوتاه‌قد در چنین محیطی احساسات منفی زیادی نسبت به خود پیدا می‌کنند.
باور اینکه بدن یک سیستم ارزشمند است که برای زندگی‌کردن سالم در این دنیا به آن نیاز داریم، راه را برای ریزشدن و تمرکز بر ابعاد ظاهری خدادادی آن می‌بندد. هرکس باید با پذیرش این دستگاه به عنوان ابزاری برای زیست سالم از منفی‌بافی درباره شکل و شمایل خود دست بکشد و قدر تن و بدن خود را بداند.
دلایل کمبود اعتماد به نفس چیست؟
دلایل کمبود اعتماد به نفس می‌تواند ریشه در کودکی افراد داشته باشد. اگر فردی در دوران کودکی عشق، محبت و تعاملات مثبت دریافت نکند، احتمالاً فاقد احساس ارزشمندی یا ارزش درونی میشود.
دردها و آسیب‌های جسمانی و روانی و بزرگ‌شدن در محیطی که انتقاد از افراد پررنگ است هم از دلایل دیگر کاهش اعتماد به نفس افراد هستند.
عوامل متعددی می‌توانند بر اعتماد به نفس تأثیر بگذارند، مانند:
- نتایج در محل کار یا مدرسه
- تبلیغ الگوهای موفقیت و زیبایی از سوی رسانه‌ها
- حمایت‌نشدن از سوی خانواده و محیط
- دستاوردها یا سطوح مهارت
- مسائل مربوط به سلامت جسمی و روانی
- کمال گرایی
- مقایسه خود با دیگران
- فشار برای موفق‌شدن
- تجربه قرارگرفتن تحت قلدری یا سوء استفاده
- تبعیض به شکل‌های مختلف
- دور شدن از منطقه امن یا آشنا یا عزیزان
- مشکلات خانوادگی
گفتنی است کمال‌گرایی و برونگرایی ممکن است با هم در ارتباط باشند؛ افراد برونگرا گاهی برای رسیدن به استانداردهای بالاتر در جمع، به کمال‌گرایی گرایش پیدا می‌کنند.
پیامدهای اعتماد به نفس پایین چیست؟
اعتماد نفس پایین می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شیوه‌ها و شکل‌های مختلف کاهش بدهد. احساسات منفی و انتقاد مداوم از خود منجر به احساس مداوم غم، افسردگی، اضطراب، خشم، شرم یا گناه می‌شوند.
اعتماد به نفس پایین و افسردگی رابطه دارند؟
پژوهش‌ها و تحقیقات نشان می‌دهند که کمبود اعتماد به نفس، افراد را در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌دهد. انزوای ناشی از نداشتن اعتماد به نفس کافی و تصورات منفی فرد نسبت به خود، او را افسرده و دچار مشکلات روحی می‌کند.
عدم اعتماد به نفس چگونه باعث استرس میشود؟
اعتماد به نفس پایین رابطه مستقیمی با ابتلا به افسردگی و اضطراب دارد. اگر فردی نسبت به خود احساس منفی داشته باشد، روابط خوبی هم با دیگران ایجاد نخواهد کرد. این روند موجبات بروز مشکلات روحی و روانی را فراهم می‌کند.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ نشان داد که کمبود اعتماد به نفس در دانش آموزان تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی آنها دارد. محققان دریافتند که این کمبود با اضطراب، افسردگی، استرس تحصیلی و افکار خودکشی ارتباط دارد.
رابطه عدم اعتماد به نفس و اضطراب چیست؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که رابطه مستقیمی میان کمبود اعتماد به نفس و اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) و اختلال اضطراب عمومی (GAD) وجود دارد. داشتن احساسات منفی نسبت به خود و دست‌کم‌گرفتن یا نشناختن نقاط قوت پنهانی وجود باعث میشود که فرد در بحبوحه‌ای از ترس‌ها، تردیدها و چالش‌هایی قرار بگیرد که اضطراب زیادی برایش به وجود می‌آورند.
تشخیص کمبود اعتماد به نفس چگونه است؟
از جمله پرسش‌هایی که برای سنجش سطح اعتماد به نفس افراد مطرح میشود، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- احساس کمبود در زمینه‌های مختلف نسبت به دیگران دارید؟
- باور دارید که فردی ارزشمند هستید؟
- نسبت به انتقادات حساس هستید؟
- به شکست‌هایتان بیش از حد فکر می‌کنید؟
- نگاه و دید مثبتی نسبت به خود دارید؟
- خود را دوست دارید؟
- حتی در زمان طردشدن از سوی دیگران، باز هم به ارزش‌های خود واقف هستید؟
درمان کمبود اعتماد به نفس چگونه است؟
کمبود اعتماد به نفس شکل‌های مختلفی دارد. گاهی در بعضی زمینه‌ها از اعتماد به نفس کافی برخوردار هستیم و در برخی از زمینه‌ها هم نه. باید در تلاشی مداوم، سعی کنیم که اعتماد به نفس خود را در زمینه‌های مختلف بالا ببریم. درمان کمبود این موضوع با توصیه‌های زیر مقدور میشود:
- فهرستی از موفقیت‌ها و دستاوردهای خود در زندگی را یادداشت و به آن توجه کنید.
- نقاط قوت و استعدادهای شخصی خود را بشناسید و آنها را به خود یادآوری کنید.
- اهداف واقع‌بینانه برای خود تعیین کنید.
- خودگویی مثبت را تمرین کنید.
- برای سرگرمی و تفریح خود وقت بگذارید و از امتحان‌کردن تجربه‌های تازه نترسید.
- با یک مشاور یا متخصص سلامت روان صحبت کنید تا راهبردهای خودمدیریتی را بیاموزید.
برخی اوقات ممکن است زیاده روی بر این کمبود باعث اعتماد به نفس کاذب خواهد شد.
پیشگیری از کمبود اعتماد به نفس چگونه است؟
کمبود اعتماد به نفس می‌تواند ریشه در مشکلات مختلفی داشته باشد. بااین‌حال اگر کودکی در کنار خود دارید یا به برخی از ضعف‌های خود واقف هستید، برای پیشگیری از کمبود اعتماد به نفس در او و خود، به نکات زیر دقت کنید:
- کشف مهارت‌ها و استعدادها و تلاش برای توسعه آنها.
- ایجاد روابط مثبت و دوستانه با دیگران.
- ارزش قائل‌شدن برای خود در زمینه‌های مختلف.
- قاطع‌بودن و تقویت اراده.
- تمرین «نه‌گفتن».
- امتحان‌کردن چالش‌های جدید.
اعتماد به نفس پایین برای ازدواج چگونه است؟
ازدواج و قرارگرفتن در رابطه‌ای احساسی با فرد دیگر باعث میشود که آینه‌ای در مقابل شما گذاشته شود. این آینه بسیاری از ابعاد وجودتان را که شاید پیش‌تر گم و ناشناس بودند، عیان و هویدا می‌کند.
بنابراین، ورود به یک رابطه کار ساده‌ای نیست و مستلزم شناخت کافی از خود خواهد بود. بسیاری از افراد از ورود به چنین شرایطی واهمه دارند چون از رویارویی با نقاط ضعفشان می‌ترسند و همین موضوع عاملی برای دورماندن از ازدواج و رابطه میشود.
اعتماد به نفس پایین در رابطه
دلایل متنوعی باعث کمبود اعتماد به نفس در رابطه می‌شوند. گاهی فردی از اعتماد به نفس خوبی برخوردار است اما قرارگرفتن در کنار شخصی دیگر که روحیه‌ای سرزنشگر دارد، اعتماد به نفسش را تخریب می‌کند. قرارنداشتن افراد در سطح مشترکی از توانایی‌های مختلف و حتی از نظر ظاهری هم گاهی روی اعتماد به نفس در رابطه اثرات منفی می‌گذارد.
کمبود اعتماد به نفس همسر
چطور می‌توانید از شریک عاطفی‌تان که دچار کمبود اعتماد به نفس است، حمایت کنید؟ به راه‌کارهای زیر نگاهی داشته باشید:
- تعریف و تمجید فایده زیادی دارد. هر زمان که می‌توانید او را تحسین کنید. البته تعریف و تمجیدتان باید واقعی و درباره نکات مثبت شخصیت و ظاهرش باشد.
- کنترل عصبانیت در مواجهه با رفتارهای فردی با اعتماد به نفس پایین دشوار است اما باید این توصیه را تمرین کنید.
- گوش شنوایی برای حرف‌های او باشید و به او اجازه ابراز ترس‌ها و نگرانی‌هایش را بدهید.
- یادتان باشد که این دسته از افراد گاهی برای توجیه کارهایشان در لاک دفاعی فرو می‌روند. این ویژگی‌شان را بشناسید و با مهربانی همراهی‌شان کنید.
اعتماد به نفس و کم‌رویی رابطه دارند؟
کم‌رویی و کمبود اعتماد به نفس یکسان نیستند اما خجالت زیاد روی برقراری ارتباط با دیگران اثر می‌گذارد و منجر به شکل‌گیری نوعی انزوا میشود. در نتیجه این انزوا، اعتماد به نفس هم مخدوش میشود.
خانواده و کمبود اعتماد به نفس
خانواده نخستین بستری است که روی شکل‌گیری اعتماد به نفس افراد اثر می‌گذارد. شیوه تعاملات آدم‌ها با هم در هر خانواده، روش انتقادکردن و حمایت آنها از هم و سطح اعتماد به نفس والدین می‌تواند روی اعضا اثرگذار باشد.
عدم اعتماد به نفس در محیط کار
افرادی که دچار کمبود اعتماد به نفس هستند، در محیط کار هم حالتی منزوی پیدا می‌کنند و از آنجا که به توانایی‌های خود باور ندارند، سعی به تجربه فرصت‌های تازه ندارند. این دسته از افراد، خود را به چالش نمی‌کشند و همین موضوع می‌تواند عاملی برای درجازدن آنها در موقعیت کنونی‌شان باشد. دایره ارتباطات هم که اثرگذاری مثبت و فراوانی روی موفقیت‌های کاری دارد، برای این دسته از افراد محدود است.
عدم اعتماد به نفس در دانش آموزان
عزت نفس پایین یا عدم اعتماد به نفس باعث میشود دانش‌آموزان در توانایی خود برای موفقیت تردید داشته باشند. این روند موجب میشود که دانش‌آموز با کمبود اعتماد به نفس نتواند خود را در چالش‌های یادگیری شرکت بدهد.
دستاوردهای کوچک در مسیر تحصیل و تشویق‌شدن از سوی کادر آموزشی می‌تواند نقش پررنگی در شکل‌گیری بستری مناسب برای رشد دانش‌آموزشان با اعتماد به نفس بالا داشته باشد.
عدم اعتماد به نفس در رانندگی
دلایل مختلفی باعث کاهش اعتماد به نفس افراد در زمینه رانندگی می‌شوند اما خوشبختانه، چندین راه‌کار برای مقابله با این مشکل وجود دارد:
- از امنیت وسیله نقلیه مطمئن شوید.
- به اندازه کافی تمرین کنید و مهارت‌های مختلف را به دست بیاورید.
- از واکنش‌های ناخوشایند آدم‌های دیگر ناراحت نشوید و به آنها اعتنا نکنید.
- از تکنیک‌های تنفسی آرام‌بخش کمک بگیرید.
- مطمئن باشید که مانند بسیاری از افراد به زودی توانایی رانندگی‌کردن به طور کامل را به دست می‌آورید.
کمبود اعتماد به نفس عاملی مهم در شکست و ناراحتی در زندگی است
برخورداری از تصویری مناسب از خود در ذهن و باورداشتن به توانمندی‌های مختلف زندگی از جمله ویژگی‌هایی است که باید برای موفقیت کسب کنید. بدون اعتماد به نفس، در ابعاد مختلف زندگی شکست می‌خورید.
گاهی با تکنیک‌های پیشنهادی مانند آنچه در این مقاله گفته شد، امکان تقویت اعتماد به نفس وجود دارد اما در بعضی از موارد هم نیاز به مشاوره و درخواست کمک از متخصصان روانشناسی به وجود می‌آید. برای دریافت نوبت ملاقات با آنها هم می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین سایت دکتردکتر استفاده کنید.
درباره کمبود اعتماد به نفس تجربه، خاطره یا نقطه‌نظری دارید؟ ما را هم در جریان بگذارید.
منابع:
