سندروم سوزش دهان چست؟ علت سوزش زبان و دهان و روش درمان

به حالتی که با احساس سوزش، درد و ناراحتی در زبان، لثه‌ها و سایر نواحی دهان همراه باشد سندروم سوزش دهان می‌گویند. در حالی که هیچ علت فیزیکی مشخصی برای آن وجود ندارد. این وضعیت می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و باعث اضطراب و افسردگی شود. احساس سوزش ممکن است در طول روز متغیر باشد و به راحتی بر توانایی فرد در خوردن، صحبت کردن و خوابیدن تأثیر بگذارد.

علل این سندرم هنوز به‌طور کامل درک نشده اما عواملی مانند استرس، اختلالات هورمونی، کمبود ویتامین‌ها (به‌ویژه ویتامین B12 و آهن) و مشکلات دندانی می‌توانند نقش داشته باشند. برخی از بیماران نیز به مواد غذایی خاص، داروها یا بیماری‌های خودایمنی حساسیت نشان می‌دهند. در ادامه تمامی علت‌ها و روش‌های درمان سندروم سوزش دهان را بررسی می‌کنیم.

در پایان اگر سوالی درباره سندروم سوزش دهان داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

سندروم سوزش دهان چیست؟

سندروم سوزش دهان (Burning mouth syndrome)  نامی است که به نوعی سوزش دردناک دهان گفته می‌شود که دلیل شناخته شده‌ای ندارد. در بیش‌تر مواقع فرد درد را در نوک زبان و یا در سقف دهان خود احساس می‌کند. اما برخی اوقات هم فرد در جلوی دهان یا روی قسمت داخلی لب خود احساس سوزش می‌کند. این حالت اغلب چندین سال طول می‌کشد. با توجه به داشتن علائمی که در ادامه شرح می‌دهیم بهتر است با مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی سریعتر این بیماری را تشخیص و درمان کنید.

بر اساس سایت cleveland clinic درباره سندروم سوزش دهان می‌گوید: 

سندرم سوزش دهان (BMS) یک احساس سوزش در زبان، سقف دهان یا لب‌ها است. این عارضه می‌تواند در هر نقطه‌ای از دهان یا گلو اتفاق بیفتد. BMS اغلب به‌طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص شروع می‌شود. ممکن است احساس کنید که زبان شما مانند مایع داغی مانند قهوه می‌سوزد.

علائم سندروم سوزش دهان چیست؟

احساسی که افراد مبتلا به این سندروم دارند، مانند احساس ایجاد شده در دهان بعد از نوشیدن یک قهوه گرم و یا خوردن یک سوپ داغ است. با این همه احساس ناشی از این عارضه در افراد مختلف متفاوت است. در حالت کلی، علائم سندروم سوزش دهان عبارتند از:

علت بروز سندروم سوزش دهان

بسته به علت این سندروم به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. 

سندروم سوزش دهان اولیه

هیچ کدام از تست‌های آزمایشگاهی و یا دیگر مشکلات و بیماری‌ها نمی‌توانند به درستی علت سندروم سوزش دهان را توضیح دهند. به نوع اولیه این سندروم گاهی سندروم سوزش دهان ناشناخته یا ایدیوپاتیک (idiopathic burning mouth syndrome) گفته می‌شود.  پزشکان تصور می‌کنند که علت بروز این نوع از سوزش دهان، ممکن است آسیب به اعصاب کنترل کننده‌ی حس چشایی یا احساس درد باشد. 

سندروم سوزش دهان ثانویه

گاهی این سندروم ناشی از دیگر بیماری‌ها یا وقایع است. در این موارد به آن سندروم سوزش دهان ثانویه (secondary burning mouth syndrome) گفته می‌شود.

علت بروز این نوع سندروم عبارتند از:

• ریفلاکس اسید معده (بازگشت اسید معده به داخل دهان)
• واکنش آلرژیک به مواد مورد استفاده در دندان‌های مصنوعی 
• اضطراب یا افسردگی
• تغییرات هورمونی ناشی از بیماری‌های تیروئید، دیابت یا یائسگی
• خشکی دهان ناشی از بیماری‌هایی مانند سندروم شوگرن (Sjogren’s syndrome) و پرتو درمانی 
• داروهای مصرفی برای درمان فشار خون
• دندان‌های مصنوعی که به درستی جای‌گذاری نشده باشند
• کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولیک اسید
• واکنش به برخی از انواع خمیر دندان‌ها یا شوینده‌های دهانی 
• استرس
• کاندیدیازیس یا برفک (نوعی عفونت قارچی در دهان)

سندرم سوزش دهان ثانویه ناشی از مشکلات یا بیماری‌های زمینه‌ای است که می‌تواند شامل اختلالات هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای، عفونت‌ها، خشکی دهان، مشکلات عصبی، رفلاکس معده، آلرژی‌ها و حتی عوامل روانی باشد. برای تشخیص و درمان موثر، باید به علت زمینه‌ای توجه شود و درمان مناسب برای آن انجام گیرد.

عوامل خطر برای ابتلا به سندروم سوزش دهان

عوامل خطر برای ابتلا به سندرم سوزش دهان می‌توانند متنوع و پیچیده باشند. نخستین گروه از این عوامل شامل مشکلات هورمونی است به عنوان مثال زنان در دوران یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی بیشتر در معرض این سندرم قرار دارند. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی به ویژه ویتامین B12، روی و آهن نیز از دیگر عوامل خطر هستند. این کمبودها می‌توانند به بروز زخم‌های دهانی و احساس سوزش منجر شوند.
استرس و اضطراب از مهم‌ترین عوامل روانشناختی هستند که می‌توانند به بدتر شدن علائم کمک کنند.

مشکلات روانی مانند افسردگی نیز ارتباط مستقیمی با این سندرم دارند. علاوه بر این برخی از بیماران ممکن است به مواد غذایی خاص مانند ادویه‌ها یا اسیدهای میوه‌ای حساسیت نشان دهند. مصرف دخانیات، الکل و کافئین نیز می‌تواند این وضعیت را تشدید کند. بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری‌های خودایمنی نیز از عوامل خطر مهم به حساب می‌آیند. شناخت این عوامل خطر می‌تواند به پیشگیری و مدیریت بهتر سندرم سوزش دهان کمک کند.

مشکلات و عوارض جانبی سندروم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان می‌تواند تاثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد و همراه با مشکلات و عوارض جانبی متعدد باشد. احساس سوزش و درد مداوم در دهان، زبان و لثه‌ها می‌تواند هنگام غذا خوردن، صحبت کردن و بلع مشکلات جدی ایجاد کند. این علائم معمولاً به عنوان ناراحتی شدید توصیف می‌شوند که می‌توانند منجر به کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن غیر ارادی گردند.

علاوه بر مشکلات جسمانی این سندرم می‌تواند به عوارض روانی نیز منجر شود. افراد مبتلا غالباً احساس اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند زیرا درد مداوم و عدم توانایی در لذت بردن از غذا و فعالیت‌های اجتماعی باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس انزوا می‌شود.

عوارض دیگر نیز ممکن است شامل اختلال خواب باشند. درد و سوزش ممکن است خواب را مختل کند و منجر به خستگی مزمن شود. همچنین به دلیل عدم راحتی در دهان ممکن است افراد به بهداشت دهان و دندان کمتر توجه کنند که می‌تواند به مشکلات دندانی اضافی منجر شود. بنابراین مدیریت موثر این سندرم به منظور بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت اهمیت دارد.

روش تشخیص سندروم سوزش زبان و دهان

تشخیص سندرم سوزش دهان معمولاً به ویژگی‌های بالینی، تاریخچه پزشکی و ارزیابی‌های مختلف بستگی دارد. مراحل تشخیص این سندرم به طور کلی شامل موارد زیر است:

• تاریخچه پزشکی کامل: پزشک از بیمار در مورد علائم و مدت زمان آن‌ها می‌پرسد. معمولاً بیماران از احساس سوزش، درد یا خشکی در زبان، لب‌ها و داخل دهان شکایت دارند. در این مرحله پزشک همچنین به تاریخچه پزشکی، داروهای مصرفی و هرگونه شرایط روانی توجه می‌کند.
• معاینه فیزیکی: پزشک دهان و دندان بیمار را به دقت معاینه می‌کند تا علائم عینی، زخم‌ها یا التهاب را شناسایی کند. بررسی وجود عفونت‌های دهانی یا مشکلات دندانی نیز در این مرحله انجام می‌شود.
• آزمایش‌های آزمایشگاهی: به منظور شناسایی کمبودهای تغذیه‌ای، آزمایش‌های خون برای اندازه‌گیری سطح ویتامین‌ها (به ویژه ویتامین B12 و آهن) و سایر عناصر مغذی ممکن است انجام شود. در برخی موارد آزمایش‌هایی برای ارزیابی وضعیت هورمونی نیز انجام می‌شود.
• بررسی دارویی: در صورتی که بیمار داروهایی مصرف می‌کند پزشک ممکن است بررسی کند که آیا این داروها ممکن است باعث بروز علائم شده باشند یا خیر. 
• آزمایش‌های تشخیصی اضافی: در برخی موارد پزشک ممکن است انجام بیوپسی (نمونه‌برداری) از بافت دهان را برای شناسایی اختلالات دیگر توصیه کند.
• ارزیابی روانشناختی: به دلیل ارتباط نزدیک میان این سندرم و وضعیت‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی، ارزیابی توسط یک روانشناس یا روانپزشک ممکن است ضروری باشد.
• تشخیص افتراقی: در نهایت پزشک باید اطمینان حاصل کند که علائم بیمار به علت سایر شرایطی نظیر دیابت، اختلالات تیروئید بیماری‌های خودایمنی یا عفونت‌های دهانی نیست.

تشخیص موفق سندرم سوزش دهان نیازمند رویکردی چند بعدی و همکاری نزدیک بین پزشک و بیمار است. درمان معمولاً مبتنی بر شناسایی و مدیریت علل زمینه‌ای تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار می‌باشد.

درمان سندروم سوزش دهان

سندروم سوزش دهان یک اختلال مزمن است که معمولاً با احساس سوزش و ناراحتی در دهان، زبان و لب‌ها مشخص می‌شود. درمان این سندروم به دلیل پیچیدگی علل آن نیاز به ارزیابی دقیق و شخصی‌سازی دارد. برخی از عوامل ممکن شامل استرس، تغییرات هورمونی، کمبود ویتامین‌ها و برخی بیماری‌های زمینه‌ای هستند. نوع درمان به اولیه و ثانویه بودن آن بستگی دارد.

در مواردی که علت سوزش دهان مشخص و قابل درمان باشد، مانند کمبود ویتامین‌ یا عفونت‌های دهانی، درمان‌های اولیه می‌توانند شامل مکمل‌های غذایی یا آنتی‌بیوتیک‌ها باشند. همچنین استفاده از دهان‌شویه‌های خاص و داروهای ضد درد نیز توصیه می‌شود.

در مواردی که علت مشخصی وجود ندارد مانند سندروم سوزش دهان اولیه ممکن است درمان‌های غیر دارویی مانند روان‌درمانی و مدیریت استرس موثر باشد. در نهایت مشاوره با یک پزشک متخصص و پیگیری های منظم برای شناسایی و کنترل عوامل موثر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. قبل از انتخاب پزشک مناسب بهتر است درباره اینکه متخصص گوش و حلق و بینی کیست اطلاعاتی کسب کنید.

درمان سندروم سوزش دهان اولیه

سندروم سوزش دهان اولیه یک اختلال مزمن است که با احساس سوزش و ناراحتی در دهان به ویژه در زبان مشخص می‌شود. این سندروم معمولاً بدون علت مشخصی ظهور می‌کند و می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. بیماران ممکن است دچار خشکی دهان، تغییرات در حس چشایی و افزایش اضطراب شوند. تشخیص این سندروم معمولاً شامل رد کردن سایر شرایط مشابه است. درمان‌های موجود شامل مشاوره روانی، مدیریت استرس و استفاده از دهان‌شویه‌های خاص برای تسکین علائم می‌باشد. این وضعیت نیاز به توجه و پشتیبانی پزشک دارد.

درمان سندروم سوزش دهان ثانویه

سندروم سوزش دهان ثانویه به وضعیتی اطلاق می‌شود که احساس سوزش و ناراحتی در دهان به دلیل وجود یک بیماری یا اختلال زمینه‌ای دیگر ایجاد می‌شود. این بیماری‌ها می‌توانند شامل کمبود ویتامین‌ها (مانند ویتامین B12)، عفونت‌های دهانی، بیماری‌ های خود ایمنی یا اختلالات هورمونی باشند. شناسایی علت زمینه‌ای برای درمان مؤثر این سندروم ضروری است. 

درمان معمولاً شامل درمان مشکلات زیرین، مصرف مکمل‌ها و دهان‌شویه‌های مخصوص است. همچنین همکاری با پزشکان متخصص می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

درمان خانگی سندروم سوزش دهان

درمان‌های خانگی سندروم سوزش دهان می‌توانند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. آب‌نوشیدن مناسب و مرطوب نگه‌داشتن دهان اهمیت دارد. استفاده از دهان‌شویه‌های طبیعی مانند محلول آب و نمک یا عسل می‌تواند التهاب را کاهش دهد. همچنین جویدن آدامس بدون شکر ممکن است به افزایش ترشح بزاق و کاستن سوزش کمک کند.

مصرف ویتامین‌ C و B و غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها نیز مفید است. اجتناب از مواد تحریک‌کننده مانند نوشیدنی‌های اسیدی و ادویه‌جات تند نیز توصیه می‌شود. مشاوره با پزشک در صورت عدم بهبود علائم ضروری است.

 درمان دارویی سوزش دهان

داروهای درمان سوزش دهان می‌توانند بسته به علل زمینه‌ای متفاوت باشند. در موارد ناشی از کمبود ویتامین، مکمل‌های ویتامین B12 و فولیک اسید تجویز می‌شوند. اگر سوزش نتیجه عفونت باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها به کار می‌روند. داروهای ضد التهاب خوراکی و دهان‌شویه‌های حاوی محلول‌های تسکین‌دهنده نیز برای کاهش درد و التهاب موثر هستند.

علاوه بر این داروهای ضد اضطراب یا افسردگی در بیمارانی که استرس نقش مهمی در علائم آن‌ها دارد می‌تواند کمک‌کننده باشد. پیشگیری از سندرم سوزش دهان با حفظ بهداشت دهان و دندان، تغذیه مناسب و کاهش استرس امکان‌پذیر است. مشاوره پزشکی برای مدیریت عوارض جانبی نیز مهم است.

داروی گیاهی برای سوزش دهان

استفاده از داروی‌های گیاهی می‌تواند به تسکین سوزش دهان کمک کند. از جمله این گیاهان، آلوئه ورا، چای سبز و ریشه شیرین‌بیان هستند که خواص ضد التهابی و تسکین‌دهنده دارند. مصرف دمنوش‌های گیاهی مانند بابونه و نعناع فلفلی نیز می‌تواند التهاب را کاهش داده و احساس راحتی بیشتری ایجاد کند.

همچنین دهان‌شویه‌های طبیعی مانند محلول آب و نمک یا عصاره گل می‌تواند به رفع عوارض کمک کند. این روش‌ها بخشی از درمان خانگی سندرم سوزش دهان هستند و می‌توانند به بهبود وضعيت بیماران کمک کنند البته توصیه می‌شود قبل از استفاده با پزشک مشورت شود.

استفاده از مکمل در درمان سوزش دهان

استفاده از مکمل‌ها در درمان سوزش دهان نقش مهمی دارد به خصوص در مواردی که این عارضه ناشی از کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی است. ویتامین B12، فولیک اسید و روی از مهم‌ترین مکمل‌هایی هستند که می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند. این مکمل‌ها به افزایش سلامت دهان و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کنند.

همچنین مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به بهبود سلامت میکروبی دهان کمک کند و التهاب را کاهش دهد. با این حال مهم است که قبل از شروع هر نوع مکمل جدید با پزشک مشورت شود تا از ایمنی و اثر بخشی آن اطمینان حاصل گردد.

مشکلات و عوارض جانبی سندروم سوزش دهان

سندروم سوزش دهان، عارضه‌ای با درد مزمن بوده که می‌تواند روی کیفیت زندگی افراد اثر زیادی بگذارد‌. این درد ممکن است برای ماه‌ها و یا حتی سال‌ها طول بکشد. برخی از افراد هر روز این درد را احساس می‌کنند. درد باعث ایجاد حس افسردگی، اضطراب و استرس در فرد شده و حتی انجام فعالیت‌های روزانه مانند خوابیدن را مختل می‌کند. هر نوع از دردهای مزمن که باعث استرس و اضطراب فرد می‌شوند، عاملی برای مشکلات خواب هم هستند.

پیشگیری از سندروم سوزش دهان

در نتیجه پیشگیری از سوزش زبان و سندروم سوزش دهان نیازمند توجه به بهداشت دهان، تغذیه مناسب و مدیریت استرس است. با پیروی از رویه‌های بهداشتی مانند مسواک زدن منظم، مصرف کافی ویتامین‌ها و پرهیز از مواد تحریک‌کننده می‌توان به بهبود سلامت دهان کمک کرد. همچنین تکنیک‌های آرامش‌بخش می‌توانند در کاهش علائم و جلوگیری از ظهور مجدد درمان سوزش دهان موثر باشند.

در نهایت مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی و همچنین دندانپزشک برای چکاپ و درمان مشکلات دهان و دندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با اتخاذ این روش‌ها می‌توان از بروز و تشدید این عارضه جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را افزایش داد. 

منبع:

webmd.com

سوالات متداول سندروم سوزش دهان