سندروم سوزش دهان؛ بررسی کامل دلایل، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان

سندروم سوزش دهان حالتی است که با احساس سوزش، درد و ناراحتی در زبان، لثه‌ها و سایر نواحی دهان بروز می‌کند. با اینکه علت فیزیکی مشخصی برای این اختلال وجود ندارد، اما عواملی مانند استرس، اختلال‌های هورمونی، کمبود ویتامین‌ها و مشکلات دندانی در این خصوص تاثیرگذار هستند. سندرم احساس سوزش در دهان، زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار داده و در صحبت کردن، خوردن، آشامیدن و خواب فرد اختلال ایجاد می‌کند. با این حال، مراجعه به پزشک و انجام چند راهکار درمانی برای مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران، موثر است. 

برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی سندروم سوزش دهان (bms) و نکات مهم مرتبط اختصاص می‌دهیم. 

اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

سندروم سوزش دهان چیست؟

سندرم سوزش دهان (Burning mouth syndrome)، اختلالی است که فرد در نوک زبان یا سقف دهان خود احساس درد دارد. البته این دردها گاهی در جلوی دهان و قسمت داخلی لب‌ها نیز احساس می‌شوند.

احساس فرد در هنگام سوزش، مشابه لحظه‌ای است که زبان یا دهان از داغ بودن شدید چای یا قهوه می‌سوزد. لازم به ذکر است که سندرم سوزش دهان اغلب تا چندین سال ادامه دارد. 

به نقل از وبسایت cleveland clinic، 

این عارضه اغلب به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص با یک احساس سوزش در زبان، سقف دهان یا لب‌ها آغاز می‌شود. 

نکته! برای پیگیری این مشکل می‌توانید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. 

علائم سندروم سوزش دهان

علائم سندروم سوزش در دهان عبارتند از:

• احساس سوزش و درد در زبان
• ناراحتی و سوزش در ناحیه سقف دهان
• کاهش ترشح بزاق و احساس خشکی در دهان 
• مشکل بلع در نتیجه خشکی دهان
• سوزش یا درد در ناحیه لثه‌ها
• احساس ناراحتی و سوزش در لب‌ها
• احساس طعم تلخ یا آزاردهنده در دهان
• افزایش حساسیت به غذاهای خاص مانند غذاهای تند و اسیدی

در حالت کلی، نشانه های این سندروم مشابه سوزش ناشی از مصرف فلفل است. از این رو، روش درمان سوزش فلفل، استفاده از خنک‌کننده‌ها و مصرف فرآورده‌های لبنی، برای کاهش علائم مذکور موثر هستند. 

انواع سندرم سوزش دهان چیست و به چه علتی بروز می‌کنند؟ 

انواع سندروم سوزش دهان و علت بروز آنها را بررسی می‌کنیم:

سندروم سوزش دهان اولیه 

به این نوع از سندروم، گاهی سندروم سوزش دهان ناشناخته یا ایدیوپاتیک (idiopathic burning mouth syndrome)، نیز گفته می‌شود. علت بروز این نوع سندروم با هیچ‌کدام از تست‌های آزمایشگاهی قابل توضیح نیست. با این حال، پزشکان تصور می‌کنند که آسیب به اعصاب کنترل‌کننده حس چشایی یا احساس درد، از دلایل احتمالی به شمار می‌روند. 

سندروم سوزش دهان ثانویه

گاهی اوقات، این سندروم ناشی از ابتلا به بیماری‌هایی مانند اختلالات هورمونی و بیماری‌های مزمن بروز می‌کند. در این موارد، به آن سندروم سوزش دهان ثانویه (secondary burning mouth syndrome)، گفته می‌شود. 

علت بروز این نوع از سندروم را بررسی می‌کنیم:

• بازگشت اسید معده به داخل دهان یا رفلاکس معده
• واکنش آلرژیک به مواد مورد استفاده در دندان‌های مصنوعی 
• اضطراب و افسردگی
• استرس
• تغییرات هورمونی ناشی از بیماری‌های تیروئید، دیابت 
• تغییرات هورمونی ناشی از دوران یائسگی
• خشکی دهان ناشی از بیماری‌هایی مانند سندروم شوگرن
• خشکی دهان ناشی از پرتو درمانی 
• مصرف داروهای فشار خون 
• جای‌گذاری نادرست دندان‌های مصنوعی
• کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولیک اسید
• ابتلا به کاندیدیازیس یا برفک دهانی (نوعی عفونت قارچی در دهان، درباره درمان خانگی برفک دهانی در مجله دکتردکتر بخوانید.)

به منظور تشخیص و درمان موثر، بررسی درست علت اختلال بسیار مهم است.

عوامل خطر ابتلا به سندرم سوزش دهان 

عوامل خطر برای ابتلا به سندرم سوزش دهان می‌توانند متنوع و پیچیده باشند. با این حال، مهم‌ترین عوامل خطر عبارتند از:

• مشکلات هورمونی؛ مانند مشکلات زنان در دوران یائسگی
• کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی؛ به ویژه ویتامین B12، روی و آهن
• استرس و اضطراب؛ از عوامل تشدید علائم
• حساسیت به مواد غذایی؛ مانند ادویه‌ها یا اسید‌های میوه‌ای
• ابتلا به بیماری‌های مزمن؛ مانند دیابت و بیماری‌های خود ایمنی
• مصرف دخانیات؛ مانند الکل و کافئین

شناخت عوامل خطر این اختلال، برای پیشگیری و مدیریت بهتر حائز اهمیت است.

مشکلات و عوارض جانبی ابتلا به سندرم سوزش دهان چیست؟

مهم‌ترین عوارض سندروم سوزش دهان، شامل احساس سوزش و درد مداوم در دهان هنگام غذا خوردن، صحبت کردن و بلع است. این علائم، معمولاً به عنوان ناراحتی شدید توصیف می‌شوند و می‌توانند به کاهش اشتها و کاهش وزن غیرارادی منجر شوند. 

سایر عوارض عبارتند از:

• احساس اضطراب
• افسردگی
• کاهش اعتماد به نفس 
• احساس انزوا
• اختلال‌های خواب
• خستگی مزمن 
• مشکلات دندانی (به دلیل بهداشت ضعیف دهان و دندان)

بنابراین، مدیریت علائم این سندرم به منظور بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت اهمیت دارد.

بررسی روش‌های تشخیص سندرم سوزش دهان

تشخیص سندرم سوزش دهان معمولاً به ویژگی‌های بالینی، تاریخچه پزشکی و ارزیابی‌های مختلف بستگی دارد. بر این اساس، مراحل تشخیص این اختلال را همراه با توضیحات مهم در جدول زیر آورده‌ایم:

تشخیص موفق این اختلال، نیازمند رویکرد‌های چند بعدی و همکاری نزدیک پزشک و بیمار است. 

سندرم سوزش دهان چگونه درمان می‌شود؟

درمان این سندروم به دلیل پیچیدگی دلایل بروز آن، به بررسی و ارزیابی دقیق علت بروز آن بستگی دارد. برای مثال، روش‌های درمان سندروم ناشی از بروز عفونت، با روش درمان سندروم ناشی از اختلال‌های روانی متفاوت است. با این حال، در صورت ابتلا به این مشکل افراد ابتدا باید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنند.

برای کسب اطلاع از روش کار و حیطه تخصص این پزشکان، می‌توانید مطلب متخصص گوش و حلق و بینی کیست را مطالعه کنید. 

در حالت کلی، مهم‌ترین روش‌های درمانی این سندرم عبارتند از:

درمان‌های دارویی

درمان‌های دارویی سندرم سوزش دهان، نسبت به علل زمینه‌ای آن متفاوت است. برای مثال اگر دلیل بروز سندروم کمبود ویتامین‌ باشد، پزشک مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین B12 و فولیک اسید را تجویز خواهد کرد. سایر دارو‌های موثر عبارتند از:

• بروز سندروم به دلیل عفونت؛ مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
• کاهش درد و التهاب؛ داروهای ضد التهاب خوراکی، دهان‌شویه‌های حاوی محلول‌های تسکین‌دهنده

علاوه‌بر موارد فوق، داروهای ضد استرس و افسردگی نیز برای مدیریت تاثیرات روانی سندروم بر بیماران، تجویز می‌شوند. 

درمان‌های گیاهی

مهم‌ترین داروهای گیاهی مناسب برای این سندروم را بررسی می‌کنیم:

• آلوئه ورا
• چای سبز
• ریشه شیرین‌بیان
• بابونه
• نعناع فلفلی
• محلول آب و نمک

مصرف داروهای گیاهی برای تسکین سوزش دهان، التهاب، رفع عوارض و بهبود وضعیت بیماران موثر هستند.

درمان‌های خانگی 

درمان‌های خانگی، برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کاربرد دارند. این درمان‌ها به منظور بهبود علائم و رفع آنها انجام می‌شوند. برای مثال، اگر سوزش زبان به دلیل مصرف فلفل باشد، فرد علاوه‌بر زبان روی پوست خود نیز سوزش احساس می‌کند. برای درمان سوزش فلفل روی پوست، شستن ناحیه با آب و صابون ملایم و سپس، ماساژ ناحیه با روغن زیتون بسیار موثر است. این اقدام، کپساسین فلفل را حل کرده و علائم سوزش را بهبود می‌بخشند. 

در موارد دیگر، توجه به نکات زیر موثر‌اند:

• مصرف آب کافی
• مرطوب‌نگه داشتن دهان (زمانی که علت بروز سندروم خشکی دهان باشد.)
• استفاده از دهان‌شویه‌های طبیعی
• جویدن آدامس‌های بدون شکر
• مصرف ویتامین‌های C و B
• مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان
• مصرف لبنیات سرد مانند شیر، ماست
• استفاده از سرکه یا آبلیمو برای خنثی‌سازی احساس سوزش

همچنین، اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های اسیدی و ادویه‌جات تند از روش‌های درمان خانگی این سندروم به شمار می‌روند. 

نکته! برای کسب آگاهی کامل در خصوص روش‌های درمانی خانگی و مدیریت بهتر علائم، می‌توانید از دکتر گوارش آنلاین مشاوره دریافت کنید. 

چگونه از بروز سندروم سوزش دهان پیشگیری کنیم؟

مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از سندرم سوزش دهان را بررسی می‌کنیم:

• توجه به بهداشت دهان مانند مسواک زدن منظم، مراجعه روتین به دندانپزشک
• تغذیه مناسب مانند مصرف کافی ویتامین‌ها، پرهیز از مصرف غذاهای تحریک‌کننده
• انجام تکنیک‌های آرامش‌بخش برای مدیریت استرس و اضطراب

روش‌های فوق، هم برای پیشگیری از ابتلا و هم برای کاهش علائم اختلال کارساز هستند. 

هنگام ابتلا به سندروم سوزش دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای مدیریت علائم و درمان سندروم سوزش دهان، می‌توانید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. متخصصین این حوزه، ابندا علت بروز این مشکل را تشخص داده و سپس روش‌های درمانی مناسب را طبق وضعیت و شرایط جسمانی شما ارائه خواهند داد. 

برای دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین متخصصین گوش و حلق و بینی در سراسر ایران، به پلفترم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید. 

منابع:

webmd.com

healthline.com

سوالات متداول سندروم سوزش دهان