افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری یا OCPD باورهای سفت و سختی دارند که ذره‌ای از آنها کوتاه نمی‌آیند. کمالگرایی و دقیق‌بودن این افراد در نگاه اول جذاب به نظر می‌رسد، اما وقتی با آنها روابط عمیق‌تری برقرار می‌کنید، به طرز آزاردهنده‌ای همه چیز باید آن‌طور که آنها می‌خواهند پیش برود. یک‌دنده هستند و روی هر چیزی که خودشان بخواهند، بدون کوچکترین انعطافی، پافشاری می‌کنند.
کسی را می‌شناسید که بیش از حد به جزئیات اهمیت بدهد و قوانین خاص خودش را درباره تمام امور داشته باشد؟ قوانین و استاندارهایی که از نظر دیگران به‌شدت غیرضروری و وسواسی هستند، اما این فرد اصلا متوجه نیست که با چه وسواس بیمارگونه‌ای برای هر چیز چارچوبی می‌گذارد و هر رفتاری خارج از این چارچوب را کاملا رد می‌کند!
شاید خود شما این رفتارها را دارید و حالا به این فکر افتاده‌اید که برای درمان آن به روانشناس مراجعه کنید. در این مقاله سعی کرده‌ایم اختلال شخصیت وسواسی اجباری، علائم OCPD و روش درمان این اختلال روانی را به شما یاد بدهیم. بعد از خواندن این مطلب بهتر می‌توانید درباره وضعیتی که در آن هستید، تصمیم بگیرید.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری چیست؟
اختلال شخصیت وسواسی اجباری (Obssesive Compulsive Personality Disorder) یا OCPD نوعی وضعیت روانی است که در آن فرد بیمار بر تمام‌وکمال انجام دادن افراطی هر چیزی اصرار دارد. افراد مبتلا به OCPD قوانین خاصی برای انجام امور دارند و همه چیز باید مطابق سلیقه آنها باشد تا راضی شوند.
این اختلال در زیرمجموعه اختلالات شخصیت کلاستر C قرار می‌گیرد که افراد مبتلا ترس و اضطراب زیادی تجربه را می‌کنند. این حالت‌های روانی در تصمیم‌ها و رفتارهای آنها کاملا واضح است. بااین‌حال، این افراد در بیشتر مواقع اصلا متوجه رفتارهای خود و فشاری که به دیگران وارد می‌کنند، نیستند. انگشت اتهام را به سمت بقیه می‌گیرند و نمی‌توانند این چارچوب‌های غیرضروری و افراطی را در خود تشخیص دهند. به همین دلیل است که معمولا روابط شخصی و حرفه‌ای آنها چندان تعریفی ندارد.
علائم و نشانه‌ها
چگونه بدانیم خودمان یا اطرافیانمان اختلال شخصیت وسواسی اجباری داریم؟ قبل از هر چیز باید بدانید که فرد مبتلا به OCPD وسواس کمالگرایی و کنترل شدید بر همه امور دارد. بسیاری از رفتارهای این افراد تحت تاثیر این دو ویژگی است که در زیر می‌بینید:
- پایبندی بیمارگونه و غیرقابل‌انعطاف نسبت به قوانینی که تعیین می‌کنند.
- کمالگرایی در انجام همه امور زندگی و رابطه که باعث می‌شود به‌سختی از چیزی کاملا راضی شوند.
- پایبندی شدیدی به اجرای قوانین دارند. یک لیست بلند و بالا برای اجرای برنامه‌ها و حفظ نظم همراهشان است.
- صرفه‌جویی بیش از حد در خرج‌کردن پول و جمع کردن آن برای اتفاق‌هایی که در آینده پیش می‌آید.
- کمالگرایی باعث می‌شود که به کار دیگران اعتماد نکنند و بخواهند همه کارها را به‌تنهایی انجام دهند.
- بیش از حد سرسخت، وظیفه‌شناس و پایبند به باورهای خود هستند.
- غرق شدن در کار و فعالیت‌های خود که آنها را از ایجاد برقراری رابطه موفق با خانواده دور می‌کند.
- هیچ چیز را دور نمی‌اندازد و همه وسایل، حتی وسایل کم ارزش یا خراب، را نگهداری می‌کند.
این علائم و نشانه‌ها چیزهایی نیستند که در نگاه اول مشکل‌آفرین به نظر برسند. بااین‌حال، آنها زیادی سختگیر هستند و زندگی را برای خود و اطرافیانشان به‌شدت سخت می‌کنند. علاوه بر این، همدلی کمی دارند و در هر چیز باورهای خود را اولویت قرار میدهند. به همین دلیل است که خیلی زود در روابط شخصی و روابط کاری به مشکل بر می‌خورند.
دلیل ایجاد شخصیت وسواسی اجباری
اختلالات روانی پیچیده‌تر از آن هستند که بتوانیم یک دلیل مشخص را برای ایجاد آن در نظر بگیریم. در بیشتر مواقع، مجموعه‌ای از عوامل دست‌به‌دست هم میدهند که شما دچار شخصیت وسواسی اجباری شوید. بااین‌حال، ژنتیک و محیطی که در آن بزرگ شده‌اید مهمترین دلایل ایجاد این اختلال هستند.
بدون اغراق، همیشه می‌توان رد پای پیشینه خانوادگی و روش تربیتی کودک را در تمام اختلالات روانی پیدا کرد. پس اگر بخواهیم دلیل ایجاد شخصیت وسواسی اجباری را مشخص کنیم، دلایل زیر از مهمترین مواردی هستند که توسط درمانگر بررسی می‌شوند:
ژنتیک
محققان توانسته‌اند یک ژن برای این اختلال کشف کنند، اما هنوز تحقیقات تکمیلی ادامه دارد و نمی‌توان با قطعیت درباره آن صحبت کرد. بااین‌وجود، اگر فرد در خانواده‌ای رشد کند که اعضای آن از افسردگی یا اختلالات شخصیتی رنج می‌برند، احتمال اینکه در آینده به این اختلال دچار شود بیشتر می‌شود.
آسیب‌های دوران کودکی
کودک‌آزاری، تعرض به کودک و بزرگ شدن در محیطی با قوانین بسیار سختگیرانه باعث می‌شود که نطفه این اختلال در همان دوران کودکی کاشته شود. این فرد در بزرگسالی علائم نشانه‌های OCPD را نشان می‌دهد.
همانطور که می‌بینید، کودکی که در خانواده‌ای سختگیر بزرگ شده باشد، در بزرگسالی به خود و دیگران بیشتر سخت می‌گیرد! این افراد در دوران کودکی با مجازات‌های سنگین روبه‌رو شده‌اند و حالا با کمالگرایی و سخت‌گیری بیش از حد قصد دارند از تکرار آن احساس‌های ناخوشایند جلوگیری کنند.
عوارض و مشکلات شخصیت وسواسی اجباری
اختلالات روانی همه ابعاد زندگی افراد بیمار را تحت تاثیر قرار داده و آنها را مستعد اختلالات دیگر می‌کند. ویژگی‌های ذهنی و رفتاری فرد مبتلا به OCPD آنها را در معرض اضطراب و افسردگی بیشتری قرار می‌دهد. پس این افراد در کنار مشکلاتی که این اختلال برایشان ایجاد می‌کند، گرفتار وضعیت‌های ناراحت‌کننده دیگری نیز می‌شود.
آنها در روابط شخصی مدام در پی اثبات درستی باورهای خود هستند و از شریک خود ایراد می‌گیرند. در محیط کار کسی را قبول ندارند و با سختگیریهای بی جا همه چیز را بغرنج می‌کنند. علاوه بر این، احتمال اینکه به اختلال اضطراب و اختلال اشتها دچار شوند، بسیار بیشتر از افراد سالم است.
تشخیص اختلال شخصیت وسواسی اجباری
فرد مبتلا به OCPD نمی‌تواند علائم و نشانه‌های این اختلال را تشخیص دهد. معمولا این افراد رفتارهای کمال‌گرایانه و سختگیریهای وسواسی خود را طبیعی می‌دانند و ایرادی از خود نمی‌گیرند. بااین‌حال، این اختلال روانی باعث می‌شود که فرد در روابط و موقعیت‌های اجتماعی مشکلات زیادی را تجربه کند، احساس اضطراب داشته باشد و افسردگی بگیرد. در نتیجه، این فرد برای حل این تعارض‌ها و مشکلات ناشی از اختلال است که به متخصص مراجعه می‌کند.
در این شرایط، متخصصان سلامت روان اغلب سعی می‌کنند با بررسی سوالاتی درباره روابط احساسی، روابط خانوادگی، مشکلات مربوط به شغل و در نهایت تست‌های روانشناسی این اختلال را تشخیص دهد و به بیمار کمک کنند.
ازآنجایی‌که فرد مشکوک به OCPD نمی‌تواند تحلیل درستی از رفتارهای خود داشته باشد، روان درمانگر تلاش می‌کند که از طریق صحبت کردن با اعضای خانواده و دوستان این فرد را بهتر بشناسد و با جزئیات بیشتری این اختلال را تشخیص دهد. به همین دلیل است که در تشخیص اختلال شخصیت وسواسی اجباری، نقش همراهان بیمار خیلی مهم است و باید در طول مسیر درمان با روان درمانگر ارتباط مداوم داشته باشند.
چه زمانی و به چه دکتری مراجعه کنیم؟
فرد مبتلا به OCPD نمی‌تواند علائم و نشانه‌های این اختلال را درک کند و به دلایل افسردگی یا اضطراب شدید به متخصصان سلامت روان مراجعه می‌کند. البته در حال حاضر، آگاهی مردم در رابطه با اختلالاتی روانی بالاتر رفته و بسیار بیشتر از گذشته پیگیر وضعیت خود هستند.
بااین‌حال، نمی‌توان انتظار داشت که فرد مبتلا وضعیت خود را درست تشخیص دهد و بپذیرد که باید به روان درمانگر مراجعه کند. اگر در نزدیک همچون فردی زندگی می‌کنید، همراهی شما می‌تواند تا حد زیادی او را از درد و مشکلاتی که در آنها گیر کرده نجات دهد. پس به‌محض دیدن علائم و نشانه‌های این اختلال، بیمار را ترغیب کنید که به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کند.
درمان اختلال شخصیت وسواسی اجباری
تشخیص، کنترل و درمان سه بخش مهم در گذراندن این اختلال هستند. روان درمانگر ابتدا باید فرد مشکوک به OCPD را بررسی کند و بعد درباره روند درمان آن تصمیم بگیرد. در این مدت، خیلی مهم است که شرایط بیمار کنترل شود و اوضاع بدتر از اینکه هست، نشود.
پس روان درمانگر تصمیم می‌گیرد که چه مسیری را بیمار برای درمان طی کند. معمولا با روان درمانی یا تکنیک‌های روان درمانی پویشی روند درمان شروع می‌شود. در صورت اینکه جلسات روان درمانی برای کنترل وضعیت بیمار کافی نباشد، دارو درمانی نیز به کمک روان درمانی می‌آید.
میزان شیوع در مردان و زنان
اختلال شخصیت وسواسی اجباری یک اختلال روانی بسیار شایع است. بررسی و تحقیقات زیادی در جوامع مختلف برای میزان شیوع OCPD انجام شده است که نتایج این تحقیقات نشان میدهند بین ۳ تا ۸ درصد از جمعیت دنیا به این اختلال دچار هستند. در افراد بزرگسال و مسن نشانه‌های OCPD بیشتر دیده می‌شود، اما شروع آن را باید خیلی سال قبل، در نوجوانی و جوانی، جست‌وجو کرد.
میزان شیوع در مردان و زنان نیز تفاوت چشمگیری دارد. مطالعات نشان میدهند که احتمال ابتلای مردان به این اختلال دو برابر بیشتر از زنان است! پس جنسیت نقش غیرقابل‌انکاری در احتمال درگیر شدن با OCPD دارد.
زندگی با افراد با شخصیت وسواسی اجباری
زندگی کردن با افراد دارای اختلال روانی آسان نیست. این نوع از اختلال شخصیت باعث ایجاد رفتارهایی می‌شود که زندگی کردن را در کنار این افراد سخت می‌کند. وظیفه‌شناسی بیش از حد، اولویت دادن کارهای شخصی، جزئی نگری و کمالگرایی در هر چیزی می‌تواند حسابی شما را از زندگی با این افراد کلافه کند.
به‌همین‌دلیل است که رابطه عاطفی و ازدواج با افراد با شخصیت وسواسی اجباری آسان نیست و همیشه مسئله‌ای برای بحث و جدل خواهید داشت. چرا که راضی کردن این افراد آسان نیست و مرغ آنها یک پا دارد! علاوه‌بر‌این، سختگیری‌ها و توجه وسواس گونه به اجرای درست قوانین باعث می‌شود که فرصت بروز هیجانات کوچک از شما گرفته شود و هیجان رابطه را از دست بدهید.
نحوه برخورد با افراد شخصیت وسواسی اجباری
قبل از هر چیز بدانید که این افراد درکی از اختلال خود ندارند و نمی‌دانند این همه وسواس و سختگیریهای کمال طلبانه ناشی از OCPD است. پس این وظیفه شما است که آنها را بیشتر درک و همراهی کنید.
طی کردن این مسیر بدون شما برای آنها سخت و تقریبا ناممکن است. موارد بسیاری وجود دارد که می‌توانید برای کمک به این افراد انجام دهید:
- در مقابل فرد مبتلا به OCPD صبور باشید و با دقت حرف‌ها و دیدگاه‌های او را بشنوید.
- خشم خود را کنترل کنید و بپذیرید که آنها تقصیری در وضعیت خود ندارند.
- واضح و مستقیم نیازها و انتظاراتی که دارید را بیان کنید.
- هرچه قدر می‌توانید درباره این اختلال بخوانید و نشانه‌های آن را بشناسید.
قبول داریم که برای همراهی این افراد کار آسانی در پیش ندارید، اما همه چیز دست ما نیست. گاهی در موقعیت‌هایی قرار می‌گیریم که باید نحوه برخورد با این افراد را یاد بگیریم تا بتوانیم شرایط را بهتر مدیریت کنیم.
پیشگیری از اختلال شخصیت وسواسی اجباری
متاسفانه پیشگیری از OCPD دست شما نیست و نمی‌توانید از این اختلال روانی جلوگیری کنید. حداقل تا حالا هیچ دستورالعمل خاصی برای پیشگیری از اختلال شخصیت وسواسی منتشر نشده است. بااین‌حال، اگر فرد به مرحله پذیرش این اختلال روانی برسد، بخش مهم مسیر را طی کرده و شدت واکنش‌های او بهتر کنترل می‌شود.
تفاوت بین فرق بین اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) و اختلال وسواسی اجباری (OCD)
اختلال شخصیت وسواسی اجباری و اختلال وسواسی جبری را معمولا با هم اشتباه می‌گیرند. درحالی‌که این دو اختلال روانی تفاوت‌های زیادی باهم دارند و هر کدام با علائم و نشانه‌های متفاوتی بیماران را درگیر می‌کنند. اختلال وسواس اجباری نوعی اختلال اضطرابی است که فرد مبتلا به آن در اغلب اوقات با افکار مزاحم و ناخواسته کلنجار می‌رود و برای دور شدن از این افکار، دست به رفتارهای تکراری می‌زند. درحالی‌که فرد مبتلا به OCPD با کمالگرایی و کنترل بیش از اندازه امور به خود و دیگران سخت می‌گیرد و اضطراب زیادی را تحمل می‌کند.
تفاوت دیگر این دو اختلال به آگاهی فرد مبتلا به وضعیتی که دارد بر می‌گردد. فرد مبتلا به OCD متوجه رفتارهای خود می‌شود و راحت‌تر تصمیم می‌گیرد که به روان درمانگر مراجعه کند. بر عکس، فرد مبتلا به OCPD متوجه رفتارهای خود نیست و مشکل را از رفتارهای دیگران می‌بیند. او فکر می‌کند این حد از کمال گرایی و قانون‌مداری طبیعی است و بقیه در انجام امور سهل انگاری می‌کنند.
مدارا و اهمیت به درمان، بهترین روش‌ها برای بهبود OCPD هستند
با خواندن این مقاله علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت وسواسی اجباری را می‌دانید و متوجه عوارض و مشکلات این بیماری برای فرد بیمار هستید. این اختلال روانی مانند همه اختلالات سلامت روان با کمک یک روان درمانگر راحت‌تر پیش می‌رود و به شما کمک می‌کند کنترل بیشتری بر انجام امور زندگی داشته باشید.
به‌محض دیدن این علائم یا نشانه‌ها در خود یا یکی از اطرافیان، دراسرع‌وقت به متخصص‌های سلامت روان مراجعه کنید. با کمک آنها راحت‌تر می‌توانید رفتارهای خود را کنترل کنید و از دست عوارض OCPD راحت شوید. برای هماهنگی و مشاوره هم می‌توانید نوبت دکتر خود را از سایت دکتردکتر بگیرید.
تا به‌حال سابقه ابتلا به این مشکل را داشته‌اید؟ راه‌حل شما برای بهبود چه بوده؟ تجربه خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
منابع:
من ۱۶ سالمه نوار مغز دادم و فهمیدم ocpd دارم 🙂
آدمی هستم که هیچوقت تو زندگیم احساس شادی نکردم
همش حس میکنم زندگیم یه خوابه ..
امیدوارم که همه چیز درست بشه 👍🏿