بیماری فتق چیست؟ بررسی انواع فتق در مردان، زنان و کودکان

بیرون‌زدگی، بادکردگی یا بیرون زدن یک توده در بخش‌های مختلف بدن تعریف ساده‌ای از پاسخ  فتق چیست می‌باشد. این عارضه در اثر ضعف عضلانی در آقایان و خانم‌ها رخ می‌دهد. بارداری، بلند کردن اجسام سنگین، بالا رفتن سن، انواع آسیب‌های شکمی و مواردی از این دست، موجب باد فتق می‌شوند. از علائم باد فتق می‌توان به درد در ناحیه کشاله ران، درد قفسه سینه، مشکل بلعیدن، وجود توده دردناک در بیضه اشاره کرد. در این مطلب از مجله سلامت و درمان دکتر دکتر به معرفی کامل بیماری باد فتق، علت فتق و روش‌های درمانی باد فتق در مردان ، زنان و فتق در کودکان خواهیم پرداخت. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید. برای مطالعه این مطلب، به 10 دقیقه زمان نیاز دارید.

در پایان اگر سوال داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

بیماری فتق چیست؟

فتق (Hernia) به بیرون‌زدگی یا خارج شدن هر عضو بدن از جای اصلی خود گفته می‌شود. به‌عبارت دیگر، تغییر محل اعضایی از بدن به حفره یا بافت مجاور را که موجب تورم یا پارگی شود، فتق می‌گویند. بیماری باد فتق زمانی بروز می‌کند که یک ناحیه از عضو یا بافت از طریق یک لایه عضله ضعیف بیرون می‌زند. این بیماری درمان دارویی دارد اما بنابر تشخیص دکتر جراحی ممکن است نیاز به جراحی نیز وجود داشته باشد.

فتق در کدام قسمت بدن ایجاد می‌شود؟

هر جایی از بدن که جداره بافت نگه‌دارنده یک اندام ضعیف باشد، فتق اتفاق می‌افتد. فتق مزمن معولا در ناحیه شکمی رخ می‌دهد. همچنین فتق می‌تواند در ران، ناف و ناحیه کشاله ران دیده شود.

باد فتق در مردان کجاست؟

رایج‌ترین نوع فتق که در مردان دیده می‌شود، فتق مغبنی یا  فتق کشاله ران (Inguinal hernia) است. این نوع از فتق، زمانی خود را بروز می‌دهد که روده با فشار از نقطه ضعیف‌شده عبور کند و وارد دیواره شکمی ‌شود. این کانال در بدن مردان محل ورود اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضه است و در بدن زنان، رباطی دارد که به نگه داشتن رحم در جای خود کمک می‌کند.

بیضه‌های مردان در زمان کمی پس از تولد از کانال مغبنی عبور می‌کند و پایین می‌رود. این کانال باید پس از عبور بیضه‌ها کاملا بسته شود اما پیش می‌آید که گاهی اوقات به‌طور کامل بسته نمی‎شود. در نتیجه، منطقه ضعیف، شرایط ایجاد باد فتق مردان را فراهم می‌کند. فتق بیضه از جمله شایع‌ترین نوع باد فتق در مردان است که موجب ایجاد درد بیضه نیز می‌شود.

علائم فتق

شایع‌ترین علائم فتق ، یک عضله یا توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن است. فتق ممکن است دردهای بسیار شدید شکمی ایجاد کند. همچنین با بروز علائم باد فتق جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی پیدا کنید.

شاخص‌ترین علائم فتق عبارتند از:

•  درد در ناحیه کشاله ران یا درد لگن (که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین، بدتر می‌شود.)
• وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
• وجود توده دردناک در ناحیه بیضه
• احساس سنگینی در شکم
• سوزش یا احساس درد در محل زخم
• درد قفسه سینه
• مشکل بلعیدن
• درد شکمی

با مشاهده علائم باد فتق ، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

انواع فتق را بشناسید

بیماری فتق را می‌توان براساس نوع پیش‌رفتگی و محل ایجاد آن، دسته‌بندی کرد. میزان شیوع فتق در کودکان، فتق در زنان و باد فتق در مردان براساس دسته‌بندی، متفاوت است.

انواع باد فتق را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

انواع فتق ناف عبارتند از:

• فتق اینکارسره؛ اگر فتق با فشار به محل اصلی خود برنگردد، در این حالت، فتق گیر کرده (اینکارسره) نامیده می‌شود.
•  فتق مختنق؛ فتق گیرکرده (اینکارسره) در صورتی که با قطع جریان خون به بافت‌ها همراه باشد، فتق مختنق (استرنگوله) نامیده می‌شود. فتق مختنق در صورتی که درمان نشود، تهدید کننده زندگی به شمار می‌آید.

فتق ناف در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه بیشتر دیده می‌شود. بهتر است علائم باد فتق در نوزادان را جدی بگیرید و هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. در موارد شدید نیاز به جراحی فتق ناف با نظر پزشک توصیه می‌شود.

فتق شکمی

هر فتقی که از طریق دیواره جلویی شکم ایجاد شود، فتق شکمی گفته می‎شود. فتق ناف و فتق برش (شکافی) از فتق‌های شکمی هستند. فتق شکمی بالای ناف، فتق اپی گاستر است. این عارضه توسط دکتر فتق شکمی  درمان می‌شود.

فتق معده (هیاتال)

یکی از انواع رایج فتق، فتق معده است که به آن فتق هیاتال گفته می‎شود. زمانی که دیافراگم (محل عبور مری) باز شود، قسمت بالای معده از طریق سوراخ به سمت قفسه سینه فشار وارد می‌کند و فتق معده اتفاق می‌افتد.

فتق مادرزادی دیافراگم

یکی از نقص‌های مادرزادی جدی، فتق مادرزادی دیافراگم است. این فتق زمانی رخ می‌دهد که در طول رشد جنین، دیافراگم تا آخر بسته نمی‎شود. به دنبال این اتفاق، اندام‌های شکمی در حفره قفسه سینه لیز می‌خورند.

فتق به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟

علت ایجاد فتق، ترکیبی از ضعف عضلات و فشار است. بسته به علت، فتق ممکن است به سرعت یا در مدت زمان طولانی ایجاد شود. به طور طبیعی، دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آن‌ها وجود دارد. احتمال ابتلا به باد فتق در هر سنی وجود دارد.

بیشتر موارد فتق در کودکان، مادرزادی است. ضعف طبیعی یا فشار ناشی از بلند کردن جسم سنگین، سرفه مداوم، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار باعث می‌شود که دیواره شکم ضعیف یا گسسته شود و باد فتق در مردان و زنان بزرگسال ایجاد شود.

چه عواملی موجب ضعف عضلانی منجر به فتق می‌شود؟

بعضی از عوامل منجر به ایجاد فتق می‎شوند. افرادی که سرفه مزمن دارند، احتمال ابتلا به باد فتق در آن‌ها زیاد است. همچنین افرادی که بر اثر جراحی به عضلات آن‌ها آسیب وارد شده است، در معرض ابتلا به باد فتق قرار دارند.

در حالت کلی، عواملی که باعث ایجاد فتق می‎شوند، عبارتند از:

• شکست دیواره شکم
• نقص مادرزادی عضلات
• سن
• سرفه مزمن
• آسیب وارد شده بر اثر جراحی

عواملی كه بدن ما را تحت فشار قرار می‌دهند و ممكن است باعث فتق شوند، عبارتند از:

• حاملگی
• یبوست
• بلند کردن وزنه سنگین
• آبسه شکمی
• افزایش ناگهانی وزن
• جراحی
• سرفه مداوم یا عطسه

تاثیرگذاری این عوامل زمانی بیشتر است که عضلات بدن ضعيف باشند.

نحوه تشخیص باد فتق چگونه است؟

گاهی امکان دارد هر کسی به‌طور مادرزادی با فتق به دنیا بیاید یا بعدا به آن مبتلا شود. بنابراین تصور این ‌که زنان فتق ندارند، اشتباه است. باد فتق در باور برخی ایرانیان مختص فتق بیضه در مردان است که باوری غلط به شمار می‌آید.

تشخیص فتق و شناسایی علائم باد فتق معمولا ساده است. ممکن است یک برآمدگی زیر پوست را احساس کنیم یا ممکن است هنگام بلند کردن اشیا سنگین، سرفه کردن، زور زدن هنگام دفع ادرار یا اجابت مزاج و یا موقع نشستن یا ایستادن طولانی مدت، احساس درد کنیم. درد فتق ممکن است شدید باشد یا از درد خفیف شروع شود و در طول روز شدت پیدا کند.

انواع مختلفی از باد فتق وجود دارد که هر کدام با مجموعه علائم خاص خود همراه هستند. پزشک براساس علائم باد فتق و تاریخچه سلامت ما، معاینه فیزیکی و احتمالا آزمایش خون یا اسکن تصویری در منطقه آسیب‌دیده، فتق را تشخیص می‌دهد.

علاوه بر معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است بعضی از آزمایش‌ها از جمله سونوگرافی، اشعه ایکس باریم و آندوسکوپی را برای تشخیص علت ایجاد باد فتق در مردان و زنان درخواست کند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ام آر آی (MRI)

پزشک MRI را زمانی به بیمار توصیه می‌کند که هنگام ورزش، شدت درد افزایش یابد، زیرا فعالیت بدنی می‌تواند عامل ایجاد بیماری فتق باشد. اسکن MRI می‌تواند پارگی در ماهیچه‌های شکم را حتی زمانی که هیچ ورمی نباشد، تشخیص دهد. این آزمایش با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر شکم و اندام بیمار انجام می‌گیرد. شما می‌توانید اطلاعات بیشتر درباره ام ار ای را در مجله سلامت دکتردکتر در مقاله ” ام‌ آر‌ آی (MRI) برای تشخیص چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟” بخوانید.

در صورتی که پزشک، احتمال ایجاد عوارض فتق مثل از دست دادن خون یا قطع شدن جریان خون‌رسانی را تشخیص دهد، آزمایش‌های تصویربرداری و همچنین آزمایش خون را برای بررسی علائم عفونت انجام خواهد داد. اهمیت تشخیص به موقع بیماری فتق را جدی بگیریم. مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم باد فتق، یکی از ساده‌ترین راهکارها برای جلوگیری از بروز مشکلات حادتر است.

سی‌تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)

پزشک ممکن است سی‌تی‌اسکن را برای جلوگیری از شرایط دیگری که باعث درد و تورم شکم می‌شود، توصیه کند. سی‌تی‌اسکن با به کار بردن اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر شکم و اندام کاربرد دارد و شامل یک رنگ کنتراست است که در بازوی بیمار تزریق می‌شود. این روش یکی از انواع آزمایش‌های مهم در لیست آزمایش های چکاپ کامل زنان است.

این نوع تست ممکن است به دلیل بعضی محدودیت‌های بیمار، توصیه نشود. در واقع سی‌تی‌اسکن بنابر تشخیص انجام می‌شود.

سونوگرافی برای تشخیص فتق

زمانی پزشک این آزمایش را توصیه می‌کند که بیمار، زن باشد تا از علت درد مربوط به دستگاه تناسلی مانند کیست تخمدان یا فیبروئید باخبر شود. اگر درباره فیبروم رحم نیاز به اطلاعات بیشتر دارید، شما می‌توانید به مطلب فیبروم رحم مراجعه نمایید.

هدف سونوگرافی در مردان، ارزیابی فتق‌های کشاله‌ ران و یا فتق بیضه است. این آزمایش با استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر شکم و اندام‌های لگن انجام می‌شود. سونوگرافی کمک می‌کند تا پزشک معالج به صورت دقیق، وجود بیماری فتق یا عدم وجود آن را تایید کند.

آندوسکوپی

روش تشخیص فتق هیاتال، آندوسکوپی نام دارد. آندوسکوپی یک روش غیرتهاجمی برای تشخیص انواع بیماری‌ها است. در این روش، وسیله‌ای مجهز به دوربین، وارد بدن می‎شود که از اجزای بدن شما تصویربرداری کند. پزشک با مشاهده علائم باد فتق در شما ممکن است روش تشخیصی آندوسکوپی را پیشنهاد کند.

باد فتق در کودکان

باد فتق در کودکان معمولا در ناف و کشاله ران به وجود می‌آید. در صورتی که در ناحیه شکم و ران، برآمدگی مشاهده شود و کودک در حین فعالیت روی شکم یا ران، احساس درد کند، احتمال ابتلا به باد فتق وجود دارد.

راهکارهای درمان فتق کدامند؟

تقریبا همه انواع فتق‌ها، نیاز به جراحی دارند. این که آیا ما نیاز به درمان داریم یا نه؟ به اندازه فتق و شدت علائم در ما بستگی دارد. گزینه‌های درمان برای فتق شامل تغییر سبک زندگی، مصرف دارو یا جراحی است که در ادامه به تشریح هر کدام می‌پردازیم.

درمان فتق با دارو

برخی از مسکن‌ها مثل استامینوفن می‌تواند ناراحتی و درد حاصل از فتق را بهبود ببخشد.

اصلاح سبک زندگی

تغییر سبک زندگی برای درمان فتق شامل موارد زیر است:

• تغییرات غذایی اغلب ممکن است علائم فتق را از بین ببرند؛ اما بیماری فتق را از بین نمی‌برند.
• از وعده‌های غذایی بزرگ یا پرخوری اجتناب کنید.
• وزن بدن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
• بعضی از تمرین‌های بدنی ممکن است به تقویت عضلات اطراف شکم کمک کنند و علائم فتق را کاهش دهند. با این حال، گاهی تمرین‌های انجام شده می‌توانند فشار را در این ناحیه افزایش دهند و در واقع باعث ایجاد فتق بیشتر شوند.

در مورد تغییرات غذایی و ورزش اصولی با پزشک خود مشورت کنید.

جراحی باد فتق

اگر باد فتق در حال افزایش است یا باعث درد می‌شود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که عمل جراحی را انجام دهد. فتق می‌تواند با جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود. در جراحی باز که معمولا با بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود، دکتر متخصص جراح لاپاروسکوپی یک برش در ناحیه کشاله ران ایجاد می‌کند و بافت بیرون زده را به شکم برمی‌گرداند.

پزشک گاهی برای تقویت ضعف عضلات از مش (بستری مصنوعی برای افزایش استحکام بافت شکم) استفاده می‌کند. پس از عمل جراحی، پزشک ما را تشویق می‌کند در اسرع وقت حرکت کنیم، اما ممکن است چند هفته زمان نیاز باشد تا فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیریم.

در روش لاپاروسکوپی که نیاز به بیهوشی عمومی دارد، جراح از طریق چند سوراخ کوچک در سطح شکم به داخل شکم دسترسی پیدا می‌کند و با استفاده از لوله‌های لاپاروسکوپ، جراحی با حداقل تهاجم انجام می‌شود. افرادی که تحت لاپاروسکوپی قرار می‌گیرند، احتمالا ناراحتی کمتری پس از جراحی داشته باشند و زخم‌شان سریع‌تر بهبود پیدا کند.

درمان خانگی باد فتق

برای کاهش درد فتق می‌توانید از داروهای گیاهی استفاده کنید. داروهای گیاهی مفید برای تسکین درد فتق عبارتند از:

• بابونه
• زنجبیل
• شیرین بیان
• آلوئه‌ورا

این گیاه‌ها، خواص ضد التهابی دارند و درد ناشی از فتق را کمتر می‌کنند اما روش دائمی برای درمان باد فتق نیستند. از فیزیوتراپیست بخواهید تمرین‌های خانگی ارائه دهد تا وضعیت بدنی شما بهتر شود. حرکات بدنی خاص می‌تواند عضله‌های شما را نیز تقویت کند. برای کاهش درد فتق می‌توانید از روش کایروپراکتیک نیز استفاده کنید. این روش درمانی به دستکاری ناحیه‌های آسیب دیده می‌پردازد.

برای درمان فتق بهتر است به دکتر جراحی مراجعه کنید. درست است که طب سنتی و خانگی هم برای درمان این مشکل، پیشنهادهایی دارد اما توصیه می‌کنیم که ریسک نکنید و به پزشک متخصص مراجعه کنید برای انتخاب بهترین جراح پیشنهاد می‌کنیم مقاله جراح عمومی کیست را مطالعه نمایید.

جراحی باد فتق چه خطراتی دارد؟

برخی از مطالعه‌ها نشان می‌دهد که در جراحی به روش لاپاروسکوپی، احتمال عود فتق وجود دارد. تبحر جراح در روش لاپاروسکوپی میزان این عارضه را کاهش می‌دهد. از دیگر عوارض جراحی فتق، درد زیاد است که گاهی ممکن است تا یک سال طول بکشد.

مراقبت های بعد از عمل باد فتق

بعد از عمل جراحی باد فتق، نیاز به مراقبت وجود دارد. مراقبت‌های بعد از عمل باد فتق به شرح زیر است:
• رعایت رژیم غذایی
• مراقبت از برش جراحی
• پیشگیری از فشار فیزیکی

از آن جایی که احتمال عود باد فتق پس از عمل جراحی وجود دارد، بنابراین باید مراقبت‌های بعد از عمل باد فتق به صورت جدی دنبال شود. از عواملی که خطر عود باد فتق در مردان و حتی زنان را افزایش می‌دهد، چاقی و استعمال سیگار است.

باد فتق چه عوارضی دارد؟

اگر فتق درمان نشود، خون‌رسانی به بخش بیرون‌زده عضو انجام نمی‌شود و جریان خون متوقف می‌شود. امکان دارد سبب انسداد روده همراه با تب، درد شکمی شدید، استفراغ و شوک شود. فتق یکی از دلایل درد زیر شکم مردان است.

اگر بخشی از روده در دیواره شکم به دام افتاده باشد، احتمال مختل شدن حرکت روده وجود دارد. این مشکل باعث درد شدید، حالت تهوع، یبوست و خشکی مزاج می‌شود. در صورتی که فتق درمان نشود، فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف خود ایجاد می‌کند. این حالت باعث تورم و درد در ناحیه اطراف فتق می‌شود.

احتمال ابتلا به فتق چقدر است؟

به صورت کلی باد فتق بسیار رایج است و زیاد اتفاق می‌افتد. از بین انواع باد فتق در مردان ، زنان و کودکان، کدام‌ها رایج‌تر هستند؟ به نقل از clevelandclinic:

فتق مغبنی حدود 25 درصد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فتق هیاتال حدود 20 درصد از افراد در ایالات متحده و 50 درصد افراد بالای 50 سال را درگیر می‌کند. فتق مادرزادی در حدود 15 درصد از نوزادان، عمدتا ناف رخ می‌دهد. فتق‌های برشی یا شکافی حدود 10 درصد از فتق‌ها را تشکیل می‌دهند و همه انواع دیگر، حدود 10 درصد دیگر را تشکیل می‌دهند.

عواملی نیز وجود دارد که ممکن است احتمال درصدهای گفته شده را افزایش دهد در تیتر بعد به بررسی این علت‌ها می‌پردازیم.

چه علائمی خطر ابتلا به فتق را افزایش می‌دهد؟

علت ایجاد فتق و فاکتورهایی که خطر ابتلا به فتق را افزایش می‌دهد عبارتند از:

• سابقه فامیلی یا خانوادگی
• اضافه وزن یا چاق بودن
• سرفه مزمن
• یبوست مزمن
• سیگار کشیدن
• فیبروز کیستیک (این بیماری می‌تواند به طور غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. فیبروز کیستی عملکرد ریه‌ها را کاهش می‌دهد و باعث سرفه مزمن می‌شود.)

شرایط بالا احتمال ابتلا به باد فتق را افزایش می‌دهند.

چطور مانع از ایجاد باد فتق شویم؟

اکثر فتق‌ها، تهدیدکننده زندگی نیستند. یادتان باشد که فتق خود به خود از بین نمی‌رود و با گذشت زمان بهتر نمی‌شود. ما نمی‌توانیم از ضعف عضلانی که علت ایجاد فتق است، جلوگیری کنیم. با این حال می‌توانیم میزان فشار بر روی بدن‌مان را کاهش دهیم.

بعضی از روش‌های پیشگیری از فتق عبارتند از:

• سیگار نکشیدن
• حفظ وزن بدن در حالت نرمال
• اجتناب از تنش در طی حرکات روده یا ادرار کردن
• بلند نکردن اجسام سنگین

این کارها در جلوگیری از ایجاد باد فتق به ما کمک می‌کنند یا حتی می‌توانند از افزایش شدت فتق جلوگیری کنند.

در صورت مشاهده علائم باد فتق، فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید

بیرون‌زدگی عضوی از بدن از جای اصلی خود یا باد فتق در هر جایی از بدن می‌تواند ایجاد شود. فتق همچنین در هر سنی و در تمام افراد ممکن است به وجود بیاید. فتق در کودکان در اکثر موارد، یک بیماری مادرزادی است. باد فتق در مردان و زنان، اکتسابی است. اصلی‌ترین روش درمان فتق ، عمل جراحی لاپاراسکوپی است اما در بعضی مواقع، درمان بدون عمل جراحی هم امکان‌پذیر است. برای بهبود علائم باد فتق می‌توان تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کرد، همچنین مصرف بعضی از داروهای مسکن به تسکین دردهای ناشی از فتق کمک می‌کند.

باد فتق نگران کننده نیست اما با مشاهده نشانه های فتق ، خیلی زود به پزشک مراجعه کرده و مراحل درمان را طبق نظر پزشک پیگیری کنید. در این صورت بدون هیچ نگرانی روند درمان شما سپری خواهد شد. در ابتدا بهتر است به دکتر عمومی برای تشخیص فتق مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از بهترین دکتر عمومی می‌توانید از دکتردکتر کمک بگیرید. در صورتی که همچنان سوالی از انواع فتق، تشخیص و روش‌های درمان آن برای شما بدون جواب مانده است، در قسمت نظرهای همین مقاله از مشاوران سلامتی ما بپرسید.

منابع:

everydayhealth.com

سوالات متداول باد فتق