خلط همان مخاطی است که بدن برای مراقبت از بافت‌های حساس در مجاری هوایی تولید می‌کند. تغییر در رنگ، ضخامت یا کمیت خلط میتواند نشان‌دهنده مشکلی در سلامت مانند عفونت تنفسی، بیماری ریوی یا سرطان باشد. هنگامی که عفونت بروز می‌کند، غدد راه هوایی با ایجاد مخاط ضخیم‌تر و چسبنده برای مبارزه با آن خلط تولید می‌کنند. آلرژی یا حساسیت یکی دیگر از دلایل ایجاد خلط اضافی است و باعث میشود که سیستم ایمنی بدن بیش از حد واکنش نشان بدهد و هیستامین تولید کند. در زمان وقوع خلط به‌خاطر عفونت شدید و آسم نیاز به مراجعه به پزشک و پیگیری جدی اوضاع پیش می‌آید. در این مقاله به شما می‌گوییم که خلط چیست و چه علائم، دلایل و درمان‌هایی دارد.
برای مطالعه این مقاله به حدود ۶ دقیقه زمان نیاز دارید.
خلط چیست؟
خلط چیست و تفاوتی با بلغم دارد؟ خلط و بلغم نوع خاصی از مخاط است که از ریه‌ها و گلو به وجود می‌آید. این مخاط کمی غلیظ‌تر از مواردی است که در بینی و سینوس‌های شما تولید می‌شوند. در بیشتر مواقع، سرفه خلط‌دار نگران‌کننده نیست و حتی به پاک‌کردن محرک‌ها و عفونت‌ها از ریه‌ها کمک می‌کند.
بافت مخاط از موسین (mucins) و سایر پروتئین‌ها تشکیل شده است. بدن برای مرطوب نگه‌داشتن بافت‌های نازک و ظریف نواحی حساس مانند مجاری تنفسی مخاط تولید می‌کند.
خلط از سطوح حساس داخل بدن محافظت می‌کند و موجب به دام‌انداختن و حذف ذرات ریز مواد خارجی خطرناک میشود. گاهی اوقات، ریه‌ها مخاط بیش از حد تولید می‌کنند. بدن سعی می‌کند این مقدار اضافی را با سرفه خلط‌دار دفع کند.
علائم خلط گلو چیست ؟
نشانه‌های خلط چیست و با چه علائمی ظاهر میشود؟ خلط به دلایل مختلفی به‌وجود می‌آید و بنا به وضعیت هر فرد میتواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
- سرفه
- تب
- لرز
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- خستگی
- سردرگمی، به ویژه در افراد مسن
دلایل ایجاد خلط چیست ؟
بدن به دلایل مختلفی خلط تولید می‌کند. برای رفع و کنترل این مخاط باید بدانید که علت ایجاد خلط چیست و چرا به‌وجود می‌آید. از جمله عوامل شکل‌گیری این نوع مخاط در مجاری تنفسی و خلط چیست ؟ باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- سیگارکشیدن
- ابتلا به آسم
- فیبروز سیستیک
- عفونت مجاری تنفسی
سیگارکشیدن
سیگار خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سرطان ریه، برونشیت مزمن و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) را افزایش می‌دهد. یکی از دلایل تولید بیش از حد مخاط، محافظت از ریه‌ها در برابر آسیب ناشی از ذرات خارجی است.
برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که سیگار میتواند پروتئینی را در ریه‌های افراد سیگاری مبتلا به برونشیت مزمن سرکوب کند. معمولا این پروتئین سلول‌های مخاطی ناخواسته را از بین می‌برد.
با این حال، به نظر می‌رسد که سیگارکشیدن با کاهش عملکرد این پروتئین از این امر جلوگیری می‌کند و منجر به تولید بیش از حد مخاط میشود.
ابتلا به آسم
افراد مبتلا به آسم راه‌های هوایی حساس به محرک‌های حساسیت‌زا مانند گرده گل و آلودگی هوا دارند. آنها بیشتر از دیگران در معرض خطر عفونت تنفسی هستند. این عوامل می‌توانند منجر به التهاب راه‌های هوایی شوند.
در نتیجه، منبع قابل اعتماد راه‌های هوایی هنگام تلاش برای محافظت از خود، مخاط اضافی تولید می‌کنند. گزینه های درمانی شامل شناسایی و اجتناب از محرک‌ها و استفاده از داروهای استنشاقی برای مدیریت یا جلوگیری از حملات است.
فیبروز سیستیک
فرد مبتلا به فیبروز کیستیک (CF) دارای ویژگی‌هایی ژنتیکی است که باعث می‌شوند، بدن مخاط غلیظ تولید کند. این مخاط غلیظ غیرعادی میتواند راه‌های هوایی را مسدود کند و باعث مشکلات تنفسی شود.
مخاط غلیظ موجود در این وضعیت به محیطی ایده‌آل برای رشد باکتری‌ها تبدیل میشود و خطر عفونت را افزایش می‌دهد. گزینه‌های درمانی هم به‌شرح زیر هستند:
- داروهایی که به تغییر پروتئینی کمک می‌کند که عامل تولید مخاط بیشتر است.
- حذف و تخلیه دستی خلط
- جلوگیری از ابتلا به عفونت‌های تنفسی
عفونت مجاری تنفسی
خلط و عفونت گلو با هم در ارتباط مستقیم‌اند. خلطی که رنگ متفاوتی با بزاق دارد، احتمالا نشانه عفونت دستگاه تنفسی تحتانی است. این وضعیت بر ریه‌ها اثر منفی می‌گذارد. خلط در برخی عفونت‌های باکتریایی رنگی غلیظ پیدا می‌کند و بدبو میشود. با عقب‌نشینی عفونت، رنگ خلط چیست و چگونه میشود؟ رنگ روشن‌تر میشود.
وجود آنزیمی به نام میلوپراکسیداز(myeloperoxidase ) است که به خلط در طول عفونت، رنگ سبز می‌دهد. از جمله دلایل بروز عفونت‌های مجاری تنفسی به موارد زیر دقت کنید:
- کووید-۱۹
- آنفولانزا
- برونشیت
- ذات‌الریه
- بیماری سل
کووید-۱۹
خلط در کرونا هم رخ می‌دهد. برخی از افراد مبتلا به کووید-۱۹سرفه خشک دارند، اما حدود ۳۰درصد از آنها بدون خلط سرفه می‌کنند. چنین وضعیتی میتواند مشکلات تنفسی را تشدید کند. رابطه مستقیمی میان خلط و عفونت گلو در انواع سویه‌های کووید-۱۹ وجود دارد.
آنفولانزا
آنفولانزا نوعی عفونت ویروسی است. فرد مبتلا به آنفولانزا دچار خلط سبز یا زردرنگ میشود. برای پرهیز از ابتلا به این بیماری باید در زمان مناسب سال، اقدام به واکسن‌زدن کنید.
برونشیت
برونشیت عفونت راه‌های هوایی اصلی ریه یعنی برونش‌ها است. زمانی که برونش‌ها ملتهب می‌شوند، مخاط اضافی تولید می‌کنند. امکان دارد که این وضعیت با سرفه توأم با خلط شفاف، خاکستری یا سبز رنگ همراه شود.
برونشیت حاد حدود ۳ هفته طول می‌کشد و معمولا بدون درمان از بین می‌رود. درمان شامل استراحت، نوشیدن مایعات زیاد و مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای تسکین درد، بهترین روش بهبود برونشیت است.
ذات‌الریه
ممکن است که فرد مبتلا به ذات‌الریه سرفه خشک یا سرفه‌ای داشته باشد که خلط غلیظی به رنگ زرد، سبز، قهوه‌ای یا خونی ایجاد می‌کند. دلیل شکل‌گیری این بیماری هم نوعی عفونت ویروسی یا باکتریایی است که منجر به تورم بافت ریه میشود.
بیماری سل
خلط و سل به یکدیگر ارتباط دارند. سل (TB) نوعی عفونت باکتریایی است که معمولا ریه‌ها را درگیر می کند اما می تواند در سایر قسمت‌های بدن مانند معده هم رخ بدهد. ممکن است که فرد مبتلا به سل در ریه‌ها، خون یا خلط رگه‌های خونی را سرفه کند.
خلط و سرطان ریه
شایع‌ترین علائم سرطان ریه عبارتند از سرفه‌کردن شدید، نفس‌نفس‌زدن و سرفه‌ای که توأم با دفع خلط‌های خونی از گلو است. این نشانه‌ها باید جدی گرفته شوند.
خلط و عفونت گوش
در عفونت گوش، لوله‌های باریکی که از گوش میانی به سمت بالا در پشت گلو کشیده می‌شوند (لوله‌های استاش)، حالت متورم و مسدود پیدا می‌کنند. این وضعیت منجر به تجمع خلط و مخاط در گوش میانی میشود. این مخاط میتواند عفونی شود و علائم عفونت گوش را ایجاد کند.
خلط و سینوزیت
افراد مبتلا به عفونت سینوسی اغلب متوجه می‌شوند که خلط سبز یا زرد سرفه می‌کنند یا مخاطی از بینی خود بیرون می‌دهند که رنگ روشنی دارد. سینوزیت باعث تولید خلط زیادی میشود.
خلط گلو در بارداری
افزایش حجم خون و نوسانات هورمونی در دوران بارداری احتمالاً به تولید مخاط اضافی در بدن منجر میشود. بدن از طریق بینی این مخاط را در قالب خلط دفع می‌کند.
مخاط اضافی میتواند سینوس‌ها را مسدود کند و از گلو خارج شود. این مخاط موجب خلط و آبریزش بینی میشود. برای تخلیه خلط پشت حلق یا پشت گلو باید از روش غرغره‌کردن آب‌نمک کمک بگیرید.
خلط گلو در کودکان
خلط گلو در نوزادان و کودکان هم به‌وجود می‌آید. بخشی از این گلودردها ناشی از عفونت‌های باکتریایی است که باید تحت تجویز پزشک با آنتی‌بیوتیک‌ها بهبود پیدا کنند. در صورت وجود خلط در گلوی کودکان و نوزادان حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید.
انواع خلط چیست ؟
خلط انواعی دارد که در دسته‌بندی زیر قرار می‌گیرند:
- خلط چرکی؛ خلط ضخیم زرد/سبز عفونی و نشانه ذات الریه، برونشکتازی و آبسه
- موکوئید (Mucoid)؛ خلط شفاف، خاکستری/سفید و نشانه بیماری انسدادی مزمن ریه و آسم
- سروز (Serous)؛ خلط شفاف، کف‌آلود، میتواند صورتی باشد و نشانه مشکل ریوی
- خلط خونی؛ نشانه آمبولی ریه، اختلالات لخته‌شدن، عفونت
خلط گلو
وقتی نفس می‌کشید، آلرژن‌ها، ویروس‌ها، گرد و غبار و سایر مواد زائد به مخاط بینی می‌چسبند و سپس از سیستم تنفسی خارج می‌شوند. گاهی اوقات، بدن میتواند بیش از حد مخاط گلو بسازد که نیاز به پاکسازی مکرر دارد.
خلط سینه
بدن شما به طور طبیعی هر روز مخاط می‌سازد و وجود آن لزوماً نشانه‌ای از مشکلی خاص نیست. بدن روزانه حدود یک لیتر مخاط تولید می‌کند. اما حضور بیش از حد آن، به خصوص در جایی مانند ریه‌ها، میتواند آزاردهنده باشد و احتمالاً نشانه‌ای از یک مشکل جدی است. برای مثال، رفلاکس زیاد اسید معده میتواند باعث ایجاد خلط سینه شود.
خلط شبانه
دلیل اصلی اینکه احتمالا در شب بیشتر سرفه می‌کنید، قانون گرانش است. هنگامی که دراز می‌کشید، مخاط به طور طبیعی در گلو شروع به تجمع می‌کند. این موضوع باعث می شود که واکنش سرفه رخ بدهد و نیاز به تخلیه مخاط وجود داشته باشد.
خلط شور
آلرژی‌ها و عفونت‌های سینوسی می‌توانند با آبریزش بینی همراه شوند و در نتیجه طعم شوری در دهان ایجاد کنند. هنگامی که بیمار هستید، مخاط بینی در سمت گلو جمع میشود. زمانی که این مایع با بزاق دهان ترکیب شود، طعم شوری را حس می‌کنید.
خلط صبح
علل سرفه همراه با خلط در صبح، آن است که بدن می‌خواهد در راستای از بین‌بردن و پاکسازی محرک‌ها از سیستم تنفسی تلاش کند. از دلایل اصلی چنین واکنشی در بدن باید به سرماخوردگی اشاره کنیم.
چه زمانی خلط غیرطبیعی است؟
اگر خلط قرمز، صورتی یا خونی سرفه می‌کنید، باید از سوی پزشک معاینه شوید. ممکن است در برخی موارد، چنین وضعیتی به عفونت یا سرطان مرتبط باشد. اگر سیگاری هستید و خون سرفه می‌کنید هم وضعیتتان نگران‌کننده است و نیاز به پیگیری دقیق‌تر وجود دارد.
خلط سبز و زرد هم غیرعادی است و میتواند نشان‌دهنده نوعی عفونت باکتریایی یا ویروسی، مانند ذات‌الریه، یا فیبروز کیستیک باشد. برای پیگیری خلط غیرعادی باید به پزشک مراجعه کنید. یکی از بهترین روش‌ها برای نوبت‌گرفتن از پزشکان هم استفاده از سیستم نوبت دهی اینترنتی سایت دکتردکتر است.
رنگ خلط نشانه چیست؟
رنگ خلط چیست و باید چه رنگی باشد؟ واقعیت این است که رنگ‌های مختلف خلط می‌توانند نشان دهند که هر فرد بیمار است و مشکلی دارد یا خیر. به جدول زیر در این زمینه دقت کنید:
| رنگ | دلیل |
| خلط سفید کف‌دار یا خاکستری روشن | مشکلات ریوی، حساسیت یا عفونت ویروسی (در صورت زیادبودن خلط) |
| خلط سبز یا زرد | عفونت باکتریایی یا ویروسی، مانند ذات الریه، یا فیبروز کیستیک، نوعی بیماری ارثی شامل تجمع بیش از حد مخاط |
| قهوه‌ای | اغلب در افراد سیگاری و مبتلایان به بیماری سیاه ریه رخ می‌دهد |
| صورتی | نشان‌دهنده ادم ریوی (تجمع مایع ریه‌ها)، ناشی از شرایطی مانند نارسایی احتقانی قلب |
| قرمز | نشانه‌ای از آسیب داخلی، سرطان ریه یا آمبولی ریه (PE) |
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مراجعه به پزشک برای درمان خلط چیست و چه‌موقع باید به پیگیری وضعیت مشغول شوید؟ اگر دچار یکی از وضعیت‌های زیر هستید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- آسم
- سل
- برونشیت
- ذات الریه
- دچاربودن به سرفه‌ای که شدید است یا از بین نمی‌رود.
- آثار خون در خلط دیده میشود.
هر فردی که علائم زیر را دارد باید به دنبال کمک فوری پزشکی باشد:
- مشکل در نفس‌کشیدن
- درد قفسه سینه
- ضربان قلب سریع
- سرفه‌کردن خونی
- گیجی
- تب بالا
کشت خلط
امکان دارد که پزشک آزمایش کشت خلط را برای فردی توصیه کند که مخاطش در گلو و نواحی تنفسی تغییراتی داشته است. دلایل این کار به‌شرح زیر هستند:
- علت تغییرات خلط را شناسایی کند.
- نظارت بر نحوه عملکرد درمان برای یک بیماری موجود پیش برود.
- سطح شدت وضعیت مشخص شود.
برای انجام آزمایش کشت خلط، فرد باید دهان خود را با آب شست‌وشو بدهد، نفس عمیق بکشد و سپس در ظرفی سرفه کند. برای تسهیل تولید خلط، ممکن است که پزشک:
- روی سینه فرد ضربه بزند تا خلطش شل شود.
- از فرد بخواهد بخار نمکی را استنشاق کند.
- از برونکوسکوپی استفاده شود، یعنی یک لوله نازک و روشن با یک برس کوچک در انتهای آن از دهان و داخل مجاری تنفسی برای جمع‌آوری نمونه عبور داده شود.
- شاید لازم باشد که فرد ۲ ساعت پیش از انجام آزمایش از خوردن یا آشامیدن خودداری کند.
درمان خلط چیست ؟
روش‌های مختلفی برای درمان خلط وجود دارد. باید ببینید که علت بروز آن چیست. برای مثال، درمان خلط چرکی مستلزم مراجعه به پزشک و مصرف داروهای مناسب است. از روش‌های عمومی برای درمان خلط‌های مختلف به موارد زیر دقت کنید:
- درمان‌های خانگی
- درمان دارویی خلط
درمان خانگی خلط
برای درمان خلط در خانه می‌توانید از اقدامات زیر کمک بگیرید:
- مرطوب‌کردن هوا
- غرغره‌کردن
- گرم و پرآب نگه‌داشتن بدن
- مصرف مواد مقوی برای مجاری تنفسی
- استفاده از روغن اکالیپتوس
درمان دارویی خلط
داروهای بدون نسخه‌ای وجود دارند که برای درمان فوری خلط پشت حلق کاربرد دارند. به عنوان مثال، داروهای ضداحتقان می‌توانند مخاطی را که از بینی شما جاری میشود، به‌طور مؤثری کاهش بدهند.
این مخاط خلط محسوب نمی‌شود، اما میتواند منجر به احتقان قفسه سینه شود. داروهای ضداحتقان با کاهش تورم در بینی و باز‌کردن راه‌های هوایی کار می‌کنند.
می‌توانید ضد‌احتقان‌های خوراکی را به شکل‌های زیر پیدا کنید:
- قرص یا کپسول
- مایعات یا شربت‌ها
- پودرهای طعم‌دار
- اسپری‌های ضداحتقان بینی
داروهای تجویزی برای درمان خلط
اگر شرایط یا عفونت خاصی دارید، پزشک داروهایی را برای درمان علت اصلی علائم شما تجویز می‌کند. در صورت داشتن بیماری مزمن ریوی، مانند فیبروز کیستیک، داروهای قوی خلط آور وجود دارند که می‌توانند مخاط را رقیق کنند.
داروهای مختلفی وجود دارد که می‌توانند تجمع مخاط اضافی را درمان کنند:
- اکسپکتورانت‌ها در درمان خلط گلو و بینی موثرند. این‌ها مخاط را رقیق می‌کنند و موجب سرفه موثرتر برای پاکسازی راه‌های هوایی می‌شوند.
- گایافنزین (Guaifenesin) اسم شربت خلط‌آور رایجی است که به ویژه در از بین‌بردن احتقان در قفسه سینه در درمان خلط و عفونت گلو موثر واقع میشود.
- داروی دورناز آلفا هم استنشاق میشود و موثر است چون میتواند به‌طور موقت از تجمع مخاط در راه‌های هوایی جلوگیری کند.
دارو برای درمان خلط رفلاکس معده
برای درمان خلط زیاد ناشی از مشکلاتی نظیر رفلاکس معده باید به تجویز پزشک از آنتی‌اسیدها، مسدودکننده‌های هیستامین، مهارکننده‌های پمپ پروتون و در نهایت جراحی استفاده شود.
دارو برای درمان خلط و گرفتگی صدا
درمان خلط و گرفتگی صدا هم با استفاده از برخی داروها مانند موکولیتیک ممکن میشود. این دارو باعث رقیق و روان نگه‌داشتن ترشحات تنفسی است. این دارو با عنوان گایافنزین در داروخانه‌ها در دسترستان قرار می‌گیرد.
داروی ضد خلط کودکان
برای درمان خلط غلیظ و معمولی گلوی کودکان هم باید از گایافنزین کمک بگیرید. این دارو با رقیق و شل‌شدن مخاط در مجاری تنفسی، پاکسازی احتقان و تسهیل تنفس عمل می‌کند.
آب لیموترش را با کمی عسل در یک لیوان آب گرم مخلوط کنید و چند بار در روز به کودکان بدهید تا گلو را تسکین دهند و خلط را به طور موثر درمان کنند.
عوارض خلط چیست ؟
خلط و مخاط می‌توانند برای بدن مفید باشند، اما تولید بیش از حد آنها باعث موارد زیر است:
- مشکلات تنفسی
- افزایش خطر عفونت ثانویه
خوردن خلط گلو
خوردن خلط گلو ایراد دارد؟
خوردن خلط گلو مضر یا بیماری‌زا نیست. خلط پس از بلعیده‌شدن هضم و جذب میشود. هرچند که این کار ناخوشایند است اما هیچ ایرادی ندارد و عارضه‌ای هم به وجود نخواهد آورد.
سوالات متداول خلط
خلط مخاطی است که بدن برای مواجهه با بافت‌های حساس مجاری تنفسی ترشح می‌کند. خلط نشانه وضعیت‌های مختلفی است. برای مثال، عفونت یا دچارشدن به سرطان و بیماری‌های تنفسی.
عفونت‌های ویروسی و باکتریایی دو علت رایج مخاط چسبناک غلیظ هستند که می‌توانند راه‌های هوایی شما را مسدود کنند و باعث سرفه و مشکلات تنفسی شوند.
سرفه کردن مخاط سفید میتواند نشان‌دهنده چندین بیماری از جمله آسم، برونشیت و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) باشد.
زمانی که عفونت در ریه شکل بگیرد، مخاطی غلیظ در قالب خلط همراه با سرفه بیرون می‌آید. خلط گلو دلایل مختلفی دارد و بنا به عفونت یا سرماخوردگی‌های معمولی و… رخ می‌دهد.
منابع:
من پنج ساله خلط دارم و گوم خشکه بعضی وقتا هم سرفه می کنم خواستم بدونم که آیا عمل لوزه برای درمان خلط گلو مفید هست یا نه
سلام
بستگی به علت خلط دارد
اگر علت اون سینوزیت مزمن یا ریفلاکس باشد جراحی لوزه هیچ اثری ندارد
سلام علیکم
ببخشید اگه دهان مزه ای بدهد و حجم نداشته باشد خلط محسوب میشود؟
چه علائمی باید داشته باشد تا خلط محسوب شود؟
سلام
خلط به شکل ترشح مایع چسبنده و لزج هست که میتواند رنگی یا شفاف باشد
سلام من دو سال است یکسره از گلوم آب غلیظ میاد اگه دو ساعت هم گلوم با آب نمک بشورم بازم آب غلیظ مياد حتی غلیظ‌تر و چسبناکتر هم می‌شن هر چه دکتر هم میرم هیچ فرقی نمیکنه چه داروهای گیاهی تو خانه میتونم استفاده کنم کمتر بشه آلان زیر قفسه سینه ام هم درد میکنه آب هم بخورم فقط آب کف از دهانم میاد
سلام عزیز
ابتدا باید عللی مثل سینوزیت مزمن و ریفلاکس معده بررسی و درمان شوند
به متخصص گوش حلق بینی مراجعه کنید