احتمال بروز کم خونی در بارداری وجود دارد. منظور چیست؟ یعنی خون فرد باردار حاوی گلبول‌های قرمز کافی نیست تا اکسیژن به بافت‌های بدن او و نوزادش برسد. این مشکل همراه با عوارضی مانند احساس خستگی، تنگی نفس و سرگیجه و سرما خواهد بود. در طول بارداری، بدن خون بیشتری برای حمایت از بچه نیاز دارد. اگر آهن یا مواد مغذی دیگر به آن نرسد، امکان دارد که با کم‌خونی روبه‌رو شود.
در بیشتر موارد، اصلاح رژیم غذایی به رفع این کم‌خونی کمک می‌کند. برای بررسی مشکل باید به متخصص زنان مراجعه کنید. در این مقاله از دکتردکتر هم به کم‌خونی دوران بارداری پرداخته‌ایم. با ما همراه هستید؟
کم خونی در بارداری به چه صورت است؟
کم‌خونی یا آنمی (anemia) در دوران حاملگی هم پیش می‌آید. در این حالت، تعداد گلبول‌های قرمز کم می‌شود و رساندن اکسیژن به نقاط مختلف بدن و نوزاد به درستی صورت نمی‌گیرد. گلبول‌های قرمز حاوی پروتئین مهمی موسوم به هموگلوبین (hemoglobin) هستند.
این پروتئین است که اکسیژن را نگه می‌دارد و به گلبو‌های قرمز در حمل اکسیژن از شش‌ها به نقاط دیگر بدن کمک می‌کند. ضمن اینکه در حمل دی‌اکسید کربن از بدن به شش‌ها برای خارج‌کردن آن هم نقش دارد.
برای تولید گلبول قرمز و هموگلوبین، بدن به منبع مناسبی از آهن و ویتامین‌ها نیاز دارد. بدون چنین منبعی، امکان رساندن اکسیژن کافی به اندام‌های مختلف بدن وجود نخواهد داشت. کمبود ویتامین و آهن در زنان باردار رایج است و در بسیاری از آنها باعث بروز کم‌خونی می‌شود.
دلایل کم خونی در بارداری چیست؟
دلیل کم خونی در بارداری چیست؟ حجم خون در دوران بارداری زیاد می‌شود و همین عاملی است که کم‌خونی در این دوره را رقم می‌زند. مصرف‌نکردن آهن کافی، ویتامین B12 یا اسید فولیک (folic acid) هم از دلایل دیگر ابتلا به این وضعیت است.
دلایل دیگری که در افراد غیرباردار هم رخ می‌دهد و باعث کم‌خونی می‌شود، در زنان باردار هم امکان وقوع دارند و به شرح زیر هستند:
- بیماری‌هایی مانند تالاسِمی و کم‌خونی داسی‌شکل
- اهدای خون
- خونریزی شدید پریود پیش از بارداری
- زخم و پولیپ‌ها
چرا در بارداری کم خونی می‌گیریم؟
دلایل ابتلا به کم خونی در بارداری را پیش‌تر مطرح کردیم. باید بدانید که تمام زنان باردار در معرض ابتلا به این مشکل هستند. دلیل هم این است که به آهن و اسید فولیک بیشتری نسبت به مواقع عادی و معمولی زندگی‌شان نیاز دارند.
احتمال بروز این وضعیت برای زنانی که چندقلو باردار هستند یا فاصله میان بارداری‌هایشان نزدیک بوده، بیشتر می‌شود. تهوع و استفراغ صبحگاهی هم از دلایلی است که کم‌خونی بارداری را تشدید می‌کند. ابتلا به کم‌خونی پیش از بارداری و حاملگی در دوران نوجوانی هم از دلایلی است که کم خونی در بارداری را به وجود می‌آورد.
علائم کم خونی در بارداری چیست؟
در ابتدای ابتلا به کم‌خونی خفیف در بارداری، نشانه‌ای را احساس نخواهید کرد اما به مرور زمان دچار علامت‌هایی می‌شوید. چه علامت‌هایی:
- خستگی
- احساس سرما
- تنگی نفس
- ضعف و سرگیجه
- تندی ضربان قلب
- سردرد
- پوست خشک و رنگ پریده
- کبودشدن راحت پوست
- زخم در زبان
- سندروم پای بی‌قرار
انواع کم خونی در بارداری چیست؟
امکان وقوع انواع مختلفی از کم‌خونی در دوران بارداری وجود دارد. برای مثال:
- کم‌خونی فقر آهن در بارداری
- کم‌خونی ناشی از فقر فولات
- کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین B12
فقر آهن در بارداری
کمبود آهن در بدن برای تولید هموگلوبین می‌تواند موجب بروز کم‌خونی شود. در این نوع مشکل، خون نمی‌تواند اکسیژن کافی را به بافت‌های موجود در بدن برساند. فقر آهن شایع‌ترین علت کم خونی در بارداری به شمار می‌رود.
فقر فولات
فولات ویتامینی است که به طور طبیعی در موادی مانند سبزیجاتی با برگ‌های سبز وجود دارد. این ماده نوعی ویتامین B است که بدن برای تولید سلول‌های تازه از جمله گلبول‌های قرمز به آن نیاز دارد.
در دوران بارداری، زنان به فولات بیشتری نیاز دارند اما همیشه، مقدار لازم از این ویتامین را از راه رژیم غذایی‌شان دریافت نمی‌کنند. اگر چنین چیزی رخ بدهد، بدن نمی‌تواند گلبول‌های قرمز کافی تولید کند و اکسیژن را به بافت‌های نقاط مختلف خود برساند.
اینجا است که پای فولات ساخته‌شده و مصنوعی به نام اسید فولیک به میان می‌آید. فقر فولات مشکلی جدی است و می‌تواند به طور مستقیم، باعث بروز عوارضی مانند وزن اندک نوزاد یا ناهنجاری‌های لوله‌های عصبی او شود.
فقر ویتامین B12
بدن برای تولید گلبول‌های قرمز به ویتامین B12 هم نیازمند است. نبود موادی مانند گوشت، مرغ، فرآورده‌های لبنی و تخم مرغ در رژیم غذایی زنان باردار باعث بروز کم خونی در بارداری می‌شود. زنان مبتلا به این نوع از کم‌خونی گاهی نوزادانی با مشکلات سیستم عصبی به دنیا می‌آورند یا زایمان زودرس را تجربه می‌کنند.
کم خونی فیزیولوژیک در بارداری چیست؟
در دوران بارداری، حجم پلاسما نسبت به افزایش توده گلبول‌های قرمز بیشتر می‌شود و افزایش پیدا می‌کند. این وضعیت باعث بروز کم‌خونی رقیق می‌شود که به آن کم‌خونی فیزیولوژیک هم می‌گویند.
کم خونی تالاسمی مینور در بارداری چیست؟
زنانی که به تالاسمی مینور مبتلا هستند، علائم ناشی از این نوع کم‌خونی را در دوران بارداری بیشتر تجربه می‌کنند. برای همین باید حتماً زیر نظر پزشک معالج قرار بگیرند و اوضاع را به دقت مراقبت کنند.
کم‌خونی در سه ماه اول
نشانه‌های مشکل‌زای ناشی از کم‌خونی در سه ماهه نخست بارداری کمتر خود را نشان می‌دهند.
کم‌خونی در سه ماه دوم
علائم کم‌خونی تالاسمی مینور در نیمه دوم سه ماهه دوم بیشتر نمود پیدا می‌کنند.
کم‌خونی در سه ماه سوم
در اوایل سه ماهه سوم هم عوارض و نشانه‌های کم‌خونی تالاسمی روی وضعیت مادر اثرگذار هستند.
کم خونی در بارداری دوقلویی چیست؟
تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند که کم‌خونی ناشی از کمبود آهن یا اسید فولیک در بارداری دوقلویی یا چندقلویی بیشتر از موارد معمولی است. بنابراین، لازم است که زنان باردار با این وضعیت از مکمل‌های ضروری برای جبران کمبود استفاده کنند.
کم خونی شدید در بارداری چگونه است؟
افت ناگهانی گلبول‌های قرمز به دلایل مختلف از جمله خونریزی زیاد باعث بروز کم‌خونی شدید می‌شود. کم‌خونی مزمن هم با کاهش تدریجی گلبول‌های قرمز همراه است.
این موارد ناشی از کمبود آهن و مواد مغذی و لازم دیگر رخ می‌دهند و بارداری را با مشکلاتی روبه‌رو می‌کنند. برای جلوگیری از عوارض ناشی از کم خونی در بارداری در این شرایط باید خون به مادر تزریق شود تا تعداد گلبول‌های قرمز استانداردی پیدا کند.
کم خونی داسی شکل در حاملگی چیست؟
کسانی که مبتلا به کم‌خونی داسی‌شکل هستند، گلبول‌های قرمز غیرطبیعی دارند. در این وضعیت، امکان دارد که اکسیژن کمتری به جنین در حال رشد هم برسد. رشد بچه در این حالت کند و مشکل‌دار خواهد شد.
عوارض کم خونی در بارداری چیست؟
اگر کم خونی در بارداری به حال خود و بی‌درمان رها شود، امکان بروز عوارض ناخوشایندی وجود دارد. از جمله این عوارض باید به موارد زیر اشاره کنیم:
عوارض کم خونی در بارداری برای مادر
کمبود اکسیژنی که به اندام‌های بدن می‌رسد، بدن مادر را با مشکلاتی مواجه می‌کند و خطر بروز موارد زیر را قوت می‌بخشد:
- نارسایی قلبی
- بزرگ‌شدن قلب
- آریتمی یا بی‌نظمی ضربان قلب
پزشکان متخصص زنان معمولاً با تجویز داروی آهن و مکمل‌های لازم، سعی در کنترل وضعیت کم‌خونی می‌کنند و در صورتی که عوارض این مشکل زیاد شود و قلب را تحت تأثیر قرار بدهد، بیمار را به متخصص قلب و عروق ارجاع می‌دهند.
بعد از زایمان
از جمله عوارض کم‌خونی که بعد از زایمان و در فرایند آن خود را نشان می‌دهند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- زایمان زودهنگام یا کم‌شدن وزن نوزاد
- ابتلا به افسردگی پس از زایمان
- تولد نوزادی با کم‌خونی
- تولد کودکی با تأخیر در روند طبیعی رشد
تشخیص کم خونی در بارداری چگونه است؟
برای تشخیص کم خونی در حاملگی از آزمایش سی‌بی‌سی (CBC) یا شمارش کامل خون استفاده می‌شود. این آزمایش در مراحل اولیه بارداری صورت می‌گیرد و برای ارزیابی موارد زیر کاربرد دارد:
- شمار گلبول‌های قرمز چقدر است و شکل و ظاهرشان چگونه است.
- بدن چقدر آهن ذخیره دارد.
- سطح ویتامین B12 و B9 چقدر است.
رابطه کم خونی مرد و بارداری چیست؟
اگر مردان دچار فقر آهن باشند، امکان ابتلا به کم‌خونی در آنها وجود دارد و این موضوع می‌تواند باعث ناباروری شود. وجود سابقه کم‌خونی در پدر روی نوزاد هم اثرات منفی می‌گذارد. برخی از انواع کم‌خونی ارثی هستند و از همین روی، اگر مرد در رابطه دچار کم‌خونی است، باید بدانید که چنین وضعیتی می‌تواند نوزاد را تحت تأثیر قرار بدهد.
پیشگیری از کم خونی در بارداری چطور است؟
مصرف روزانه دست‌کم، ۳۰ میلی‌گرم آهن می‌تواند مانعی برای ابتلا به کم خونی در بارداری باشد. اگر نمی‌توانید چنین مقداری از آهن را در رژیم غذایی‌تان قرار بدهید، باید با پزشک درباره مصرف مکمل‌های جانشین صحبت کنید.
مصرف ویتامین‌های لازم برای ورود به دوران بارداری را هم فراموش نکنید. این ویتامین‌ها را پیش از اقدام برای حاملگی استفاده کنید. ویتامین‌ها باید با نظر پزشک تجویز و مصرف شوند. برخی از انواع آنها فاقد آهن کافی هستند.
یادتان باشد که امکان دارد، تمام نکات مراقبتی برای حفظ آهن را همچنان انجام بدهید اما باز هم دچار کم خونی در بارداری شوید. این مشکل در نتیجه افزایش حجم خون رخ می‌دهد و گاهی اجتناب‌ناپذیر است.
درمان کم خونی در بارداری چگونه است؟
درمان کم خونی در بارداری وابسته به شدت آن است. به این نکات دقت کنید:
- کم‌خونی خفیف تا متوسط؛ برای رفع این مشکل معمولاً مکمل‌های ویتامین و آهن تجویز می‌شوند تا به بدن ویتامین B12، آهن و اسید فولیک کافی برسد.
- کم‌خونی شدید؛ امکان دارد که نیاز به تزریق خون به بدن زن باردار پیش بیاید.
درمان طبیعی کم خونی در بارداری
برای پیش‌برد بارداری در مسیری مطلوب از رژیم غذایی مناسب استفاده کنید. منظور چیست؟ یعنی رژیمی که در آن، مواد حاوی آهن موجود است، سلامت به شمار می‌رود و مصرف مایعات هم در جریان است.
یکی از روش‌های ساده و طبیعی برای درمان کم‌خونی هم استراحت کافی است. فرد باید در کنار مصرف مکمل‌های تجویزی از سوی پزشک و توجه به رعایت رژیمی سالم، بدن را در وضعیت آرامی قرار بدهد و به اندازه لازم و کافی استراحت کند.
قرص کم خونی در بارداری
برای جبران کم خونی در بارداری باید با مشورت پزشک در مسیر درمان قدم بردارید. در بیشتر موارد، مصرف قرص‌های آهن و مکمل‌های اسید فولیک تجویز می‌شود. ضمن اینکه مکمل‌ها و قرص‌های ویتامین مخصوص هم مصرف می‌شوند.
برای درمان کم خونی در بارداری چه بخوریم؟
بهترین روش خانگی برای درمان کم خونی در بارداری هم این است که از وجود آهن، اسید فولیک و ویتامین B به مقدار کافی در رژیم غذایی خود مطمئن شوید. مصرف موادی مانند اسفناج، گوشت گاو بدون چربی و بوقلمون در این زمینه بی‌اثر نخواهد بود. مرکبات، گوجه‌فرنگی و فلفل هم حاوی ویتامین C هستند و به جذب آهن در بدن کمک می‌کنند.
تاثیر کم خونی در بارداری بر جنین چیست؟
اگر مادر دچار کم‌خونی باشد، احتمال اینکه نوزاد هم با همین مشکل به دنیا بیاید وجود خواهد داشت. بروز مشکلاتی در خلال رشد بچه هم بعید نیست.
در واقع، کم‌خونی در بارداری روی روند رشد نوزاد اثر خواهد گذاشت. در آینده، فرایند تکمیل رشد بچه با تأخیر روبه‌رو خواهد شد و از حالت و مسیر طبیعی دور می‌ماند.
حتی امکان دارد که مشکلاتی در سیستم عصبی بچه به وجود بیاید یا نقص‌هایی در بخش نخاع داشته باشد. برای همین است که توجه به مقوله کم‌خونی در حاملگی بسیار مهم است.
تاثیر کم خونی در ناباروری زنان چیست؟
در بسیاری از موارد، رابطه میان کمبود آهن و ناباروری نادیده گرفته می‌شود. باید بدانید که رابطه مستقیمی میان این‌ها موجود است. کمبود آهن و اثرگذاری آن روی وضعیت کم‌خونی یا همان آنمی می‌تواند مشکلات جدی دیگری مانند سقط جنین و زایمان زودرس را هم در کنار به دنیا آوردن نوزادی کم‌وزن به همراه بیاورد.
درمان آنمی قبل از اقدام به بارداری چگونه است؟
اگر می‌خواهید باردار شوید، باید حتماً وضعیت بدنی خود را مورد بررسی قرار بدهید. هرگز بی‌گدار به آب نزنید و حواستان باشد که در صورت وجود مشکلاتی نظیر کم‌خونی، هم خودتان در دوران بارداری و بعد از آن آزار می‌بینید و هم نوزادی به دنیا می‌آورید که شاید دچار مشکلات فراوانی باشد.
مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها و رسیدگی به وضعیت کم‌خونی پیش از اقدام به بارداری، راهی برای فراهم‌کردن زمینه تجربه‌ای خوشایند خواهد بود. ابتدا بدن را در حالت مطلوبی قرار بدهید و بعد باردار شوید.
آیا کم خونی در بارداری خطرناک است؟
امکان کنترل و درمان کم خونی در بارداری وجود دارد. با اصطلاح تغذیه و مصرف مکمل‌ها، احتمال بهبود وجود دارد. معمولاً بعد از زایمان هم حجم خون و سطح پلاسمای آن به حالت عادی و طبیعی برمی‌گردد. با این حال، گاهی اوقات در صورت بروز نشانه‌هایی مانند سرگیجه، بالارفتن ضربان قلب و وجود زخم در زبان، رنگ‌پریدگی یا بروز مشکلاتی مانند سندروم پاهای بی‌قرار جای نگرانی به وجود می‌آید.
در این صورت باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. یادتان باشد که برای دریافت وقت ملاقات با پزشکان می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین سایت دکتردکتر هم استفاده کنید.
پرسشی بی‌پاسخ درباره کم‌خونی در دوران حاملگی برایتان باقی مانده است؟ از ما بپرسید تا به شما در رسیدن به نتیجه و پاسخ کمک کنیم.
منابع:
