بیوفیدبک چیست؛ انواع، مزایا و عوامل موثر

بیوفیدبک یک تکنیک ذهن و بدن است که شامل استفاده از بازخورد دیداری یا شنیداری برای آموزش افراد، تشخیص علائم و نشانه‌های فیزیکی استرس و اضطراب است؛ مانند: افزایش ضربان قلب، دمای بدن و تنش عضلانی.

با یادگیری نحوه کنترل اثرات فیزیکی و روانی استرس با استفاده از بیوفیدبک، افراد می توانند یاد بگیرند که چگونه ذهن و بدن خود را آرام کنند و بهتر با علائم استرس کنار بیایند.

هدف بیوفیدبک ایجاد تغییرات ظریف در بدن است که منجر به اثر دلخواه می شود. این ممکن است شامل آرام کردن برخی از ماهیچه ها باشد که ضربان قلب یا احساس درد را کاهش می دهد. برخی از عملکردهایی که افراد می توانند کنترل آن ها را یاد بگیرند عبارتند از: جریان فشار خون، ضربان قلب، تنش عضلانی و کنترل درد

انجمن فیزیولوژی روانی کاربردی و بیوفیدبک را به عنوان فرآیندی تعریف می کند که به افراد اجازه می دهد فعالیت فیزیولوژیکی خود را به منظور بهبود سلامت یا عملکرد تغییر دهند. با استفاده از ابزارهای اندازه گیری دقیق، اطلاعات مربوط به عملکرد بدن در اختیار کاربر قرار می گیرد.

ارائه این اطلاعات اغلب همراه با تغییرات در تفکر، احساسات و رفتار از تغییرات فیزیولوژیکی مورد نظر پشتیبانی می کند. با گذشت زمان، این تغییرات می تواند بدون استفاده مداوم از یک ابزار دوام بیاورد.

انواع بیوفیدبک

انواع مختلفی از بیوفیدبک وجود دارد. رویکرد خاصی که برای استفاده انتخاب می‌کنید ممکن است به آنچه امیدوارید انجام دهید و آنچه درمانگر یا پزشک شما توصیه می‌کند، بستگی دارد.

بیوفیدبک تنفسی

بیوفیدبک تنفسی شامل پوشیدن نوارهای حسگر در اطراف قفسه سینه و شکم برای نظارت بر میزان و الگوهای تنفس است. با آموزش، افراد می توانند یاد بگیرند که کنترل بیشتری بر میزان تنفس خود داشته باشند که همین موضوع می تواند در موقعیت های مختلف از جمله هنگام تجربه اضطراب کمک کند.

بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب

با بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب، بیماران از دستگاهی استفاده می کنند که به حسگرهای گوش یا انگشتان یا حسگرهایی که روی مچ دست، قفسه سینه یا بالاتنه قرار می گیرد متصل است. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب ممکن است برای تعدادی از اختلالات مختلف از جمله آسم و افسردگی مفید باشد.

پاسخ گالوانیکی پوست

پاسخ پوست گالوانیک که به عنوان رسانایی پوست نیز شناخته می‌شود، نوعی بیوفیدبک است که شامل اندازه‌گیری عرق روی سطح پوست است. این نوع بیوفیدبک یک نشانگر مفید برای تشخیص سطح برانگیختگی عاطفی است. جدا از عملکرد تنظیم کننده حرارت عرق، حرکت عاطفی نیز می تواند باعث تعریق شود. هرچه افراد قوی‌تر برانگیخته شوند، رسانایی پوست آنها قوی‌تر خواهند بود.

بیوفیدبک فشار خون

بیوفیدبک فشار خون شامل پوشیدن دستگاهی است که اطلاعاتی در مورد فشار خون بیمار ارائه می دهد. این دستگاه‌ها اغلب کاربر را از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی که ممکن است از نشانه‌های بصری، تمرین‌های تنفسی یا موسیقی استفاده کنند، راهنمایی می‌کنند. در حالی که چنین دستگاه‌هایی محبوبیت پیدا کرده‌اند، اما یک مطالعه با مرور هشت کارآزمایی قبلی، شواهدی مبنی بر اینکه این نوع بیوفیدبک تأثیر طولانی‌مدتی بر فشار خون بالا دارد، پیدا نکرد.

بیوفیدبک حرارتی (بازخورد دما)

در بیوفیدبک حرارتی، بیماران از حسگرهایی استفاده می کنند که جریان خون را در پوست تشخیص می دهد. از آنجایی که افراد اغلب در مواقع استرس افت دمای بدن را تجربه می‌کنند، چنین دستگاه‌هایی می‌توانند به افراد کمک کنند تا بهتر تشخیص دهند که چه زمانی احساس ناراحتی می‌کنند.

نوروفیدبک (EEG Biofeedback)

نوروفیدبک شامل استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای اندازه گیری فعالیت امواج مغزی است. سنسورهای پوست سر به دستگاه EEG متصل می شوند. نوروفیدبک گاهی اوقات به عنوان یک درمان غیر تهاجمی برای اختلال نقص بیش فعالی (ADHD)، درد، اعتیاد، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات استفاده می شود.

 الکترومیوگرافی

با الکترومیوگرافی، سنسورها در نقاط مختلف بدن قرار می گیرند و به دستگاه EMG متصل می شوند. این دستگاه با نظارت بر فعالیت الکتریکی که منجر به انقباض عضلانی می شود، تغییرات تنش عضلانی را در طول زمان تشخیص می دهد.

به این نکته توجه کنید که تکنیک بیوفیدبک به طور کلی به عنوان یک نوع آموزش در نظر گرفته می شود تا یک درمان! با آموزش و تمرین، می توان از بیوفیدبک برای کمک به افراد در توسعه مهارت های جدید استفاده کرد که ممکن است به آنها در مقابله یا عملکرد بهتر کمک کند.

یک جلسه بیوفیدبک اغلب بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. یک دوره درمانی معمولی اغلب شامل چهار تا شش جلسه است، اگرچه هشت تا 10 جلسه نیز غیرمعمول نیستند. مدت زمان درمان و تعداد جلسات مورد نیاز به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:

• چگونه به آموزش پاسخ می دهید
• شرایطی که روی آن تمرکز می کنید
• اهداف شما برای درمان

در طول یک جلسه معمولی بیوفیدبک حسگرهای الکتریکی بسته به نوع پاسخ اندازه گیری شده به نواحی خاصی از بدن شما متصل می شوند. این حسگرها به یک دستگاه اندازه گیری متصل خواهند شد که بازخورد پاسخ های فیزیکی شما را ارائه می دهد. در طول جلسه، درمانگر شما را از طریق تمرینات ذهنی مختلف که ممکن است شامل تکنیک های تجسم، مدیتیشن، تنفس یا آرامش باشد، راهنمایی می کند. در حین انجام این فعالیت ها، اطلاعات مربوط به پاسخ فیزیکی خود را از دستگاه اندازه گیری دریافت خواهید کرد. برای اینکه بیوفیدبک مؤثر باشد، نیاز است که افراد در درمان آن ها نقش فعالی داشته باشند. موفقیت معمولا مستلزم آن است که افراد به طور منظم بین جلسات آموزشی تمرین کنند.

عوامل موثر در موفقیت بیوفیدبک

بیوفیدبک به ویژه برای مدیریت استرس و همچنین شرایط مختلفی که ممکن است در اثر استرس تشدید شوند مفید است، از جمله:

• اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD)
• اضطراب
• صدمات مغز یا افسردگی
• اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
• فشار خون بالا و پایین
• شرایط سلامت روان
• میگرن
• درد
• واکنش های فیزیکی به استرس
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

مزایای بیوفیدبک

مانند سایر روش های درمان، بیوفیدبک هم  جنبه های مثبت و منفی خاص خود را دارد. این روش ممکن است برای همه مناسب نباشد، بنابراین مهم است که مزایا و خطرات آن را قبل از تعیین اینکه آیا بهترین انتخاب برای شرایط شماست، در نظر بگیرید. بنابراین برخی از دلایل انتخاب بیوفیدبک را در ادامه مرور می کنیم:

بیوفیدبک غیر تهاجمی است

بیوفیدبک ممکن است در شرایطی که سایر درمان ها مؤثر نبوده اند یا افراد قادر به مصرف داروهای خاص نیستند، مناسب باشد. از آنجایی که بیوفیدبک غیر تهاجمی است، بیماران ممکن است آن را در شرایطی ترجیح دهند که سایر درمان ها ممکن است تهاجمی تر یا مختل کننده باشند.

بیوفیدبک می تواند درمان های دیگر را تکمیل کند

آموزش بیوفیدبک نیز می تواند به عنوان بخشی از رویکرد درمانی مورد استفاده قرار گیرد. مردم اغلب استفاده از بیوفیدبک را برای تقویت سایر درمان ها، از جمله داروها و استراتژی های آرامش، انتخاب می کنند.

بیوفیدبک می تواند به شما کمک کند تا احساسات خود را کنترل کنید

بیوفیدبک همچنین به افراد می‌آموزد که چگونه واکنش‌های خود را در موقعیت‌های استرس‌زا کنترل کنند، همین موضوع می‌تواند به افراد کمک کند تا کنترل بیشتری داشته باشند و بهتر بتوانند استرسی را که ممکن است در زندگی روزمره خود با آن مواجه می‌شوند و همچنین استرس ناشی از شرایط سلامتی دیگر را مدیریت کنند. بیوفیدبک همچنین می تواند مزایای دیگری برای سلامت روان داشته باشد، از جمله یادگیری تکنیک های جدید برای مقابله با احساس اضطراب و مدیریت پاسخ های عاطفی.

آموزش بیوفیدبک می تواند به افراد کمک کند تا در مورد سلامتی خود احساس مسئولیت، کنترل و توانمندی کنند.

اثربخشی

در حالی که محققان مطمئن نیستند که چگونه و چرا بیوفیدبک اثر بخش است، اما این را می‌دانند که در درمان انواع شرایط، امیدوارکننده بوده است. این امر توسط بسیاری در زمینه پزشکی به عنوان یک درمان جایگزین برای اختلالات خلقی و اضطراب پذیرفته شده است.

• یک بررسی نشان داده که بیوفیدبک و نوروفیدبک پتانسیل زیادی برای درمان اختلالات خلقی و اضطرابی، از جمله PTSD، اختلال اضطراب فراگیر و افسردگی در بزرگسالان دارند.
• همچنین ثابت شده است که بیوفیدبک، به ویژه نوروفیدبک، تمرکز را بهبود می بخشد و بیش فعالی را در افراد مبتلا به ADHD کاهش می دهد.
• یک متاآنالیز نشان داد که بیوفیدبک افسردگی و تنش عضلانی را کاهش می دهد و مقابله شناختی را در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن بهبود می بخشد.
• یک بررسی سیستماتیک نشان داد که بیوفیدبک به بهبود فرآیندهای شناختی، خلق و خو و اضطراب در درمان اختلالات بالینی مانند ADHD، بیماری آلزایمر، بی اشتهایی، افسردگی، اسکیزوفرنی، اختلال مصرف مواد و PTSD کمک می کند.

مواردی که باید در نظر بگیرید

بیوفیدبک به طور کلی به عنوان یک روش ایمن در نظر گرفته می شود، اما همیشه باید قبل از شروع با پزشک یا درمانگر خود در مورد گزینه های خود صحبت کنید. بیوفیدبک لزوما برای همه مناسب نیست و سایر رویکردها ممکن است برای موقعیت منحصر به فرد شما بهتر عمل کنند. اگر به این نتیجه رسیدید که بیوفیدبک برای شما مناسب است، مطمئن شوید که اعتبار حرفه ای را که شما را درمان می کند بررسی کنید و از هزینه های احتمالی آموزش بیوفیدبک خود، از جمله هزینه هر جلسه و هزینه های مرتبط با دستگاه هایی که ممکن است نیاز به خرید داشته باشید، آگاه باشید.

هزینه

هزینه های بیوفیدبک می تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد و این موضوع به آموزش، صلاحیت و تجربه درمانگر بیوفیدبک بستگی دارد. همچنین تعدادی دستگاه بیوفیدبک خانگی و پوشیدنی در بازار موجود است.

دستگاه های بیوفیدبک

دستگاه های بیوفیدبک به دو دسته مختلف تقسیم می شوند. اولین مورد آن‌هایی هستند که توسط متخصصان پزشکی و سلامت روان استفاده می شوند. دوم آن‌هایی هستند که در بازار مصرف برای استفاده شخصی در دسترس هستند. به یاد داشته باشید که اکثر دستگاه هایی که برای خرید در دسترس هستند، از نظر ایمنی یا اثربخشی توسط سازمان غذا و دارو (FDA) ارزیابی نشده اند. فراموش نکنید که بهتر است با پزشک خود در مورد دستگاه های موجود صحبت کنید.

• دستگاه های بیوفیدبک بالینی: دستگاه های بیوفیدبک که برای اهداف بالینی استفاده و توسط FDA تنظیم می شوند. این دستگاه ها اغلب از طریق مطب درمانگر بیوفیدبک یا مطب یک پزشک دیگر در دسترس هستند.
• دستگاه های بیوفیدبک استفاده شخصی: تعدادی از دستگاه های بیوفیدبک را می توان برای استفاده شخصی و خانگی از خرده فروشان مختلف آنلاین خریداری کرد. چنین دستگاه‌هایی اغلب شامل سنسورهایی هستند که اطلاعات را ضبط می‌کنند و سپس می‌توانند به رایانه متصل شوند. سایر دستگاه‌های پوشیدنی از حسگرهایی استفاده می‌کنند که سپس اطلاعات را از طریق یک برنامه در دستگاه تلفن همراه شما ارائه می‌کنند. این دستگاه ها شامل ابزارهای پوشیدنی از حسگرهای عضلانی گرفته تا واحدهای پاسخ پوست و مانیتورهای امواج مغزی هستند.

کلام آخر

شایان ذکر است؛ اگر فکر می کنید برای شما یا اطرافیانتان بیوفیدبک مفید است، با درخواست از پزشک مراقبت اولیه خود برای ارجاع به یک پزشک معتمد را شروع کنید.

در انتها بار دیگر گفتنی است که بیوفیدبک یکی از گزینه هایی است که ممکن است به شما برای کنترل بیشتر بر پاسخ ها و رفتارهای فیزیکی خود کمک کند. همچنین مزایا، خطرات و هزینه های بالقوه مرتبط با این نوع آموزش را در نظر داشته باشید.